396944627

50    Przemysł Polski    Zes*. II

stanowią główną część zasobów obszaru kielecko-radomskiego oraz całość zasobów terenów podkarpackich.

Następną z kolei co do ilości występujących zasobów na ziemiach polskich rudą jest li monit, zwany też żelazia-kiem brunatnym. Tworzy on złoża nieforemne, gniazdowe, zalegające płytko. Źelaziaki brunatne zanieczyszczone są przeważnie w dużym stopniu materiałem piaszczystym lub ilasto gliniastym. Zawartość żelaza polskich żelaziaków brunatnych waha się w dużych granicach: ruda czysta bogata w żelazo zawiera do 45 proc., ruda uboga nie więcej niż 30 proc. żelaza. Niektóre odmiany żelaziaków brunatnych odznaczają się sporą zawartością manganu (do 4 proc.), co znacznie podnosi ich wartość. Źelaziaki o charakterze ziemistym zawierają bardzo duże ilości wilgoci (do 50 proc.). Żelami brunatne złóż ..staropolskich" są trudniej topił we od żelaziaków Ilastych obszaru częstochowskiego.

Do rud limonitowych zaliczają się również rudy darnio-w e. Są one lżejsze od brylastych właściwych żelaziaków brunatnych. Zawierają niekiedy znaczne ilości piasku, co pomniejsza ich wartość. Ruda darniowa bezpośrednio po wydobyciu z ziemi zawiera znaczne ilości wody, dlatego też przez pewien czas pozostawiana jest dla wyschnięcia na powietrzu. Zawartość żela2a w wysuszonej rudzie darniowej waha się w granicach od dwudziestu kilku do przeszło czterdziestu pięciu procent Rudy darniowe są łatwiej topliwe od zwykłych żelaziaków brunatnych. Charakterystyczną ich cechą jest duża zawartość fosforu, który stanowi szkodliwą domie-szkę przy produkcji żelaza. Dlatego też-do przetopu tych rud stosowane być muszą specjalne metody hutnicze, przy których fosfor jest usuwany przez tworzenie się w piecach produktu ubocznego przejmującego z rudy całą ilość zawartego w niej fosforu. Tym produktem ubocznym jest tzw. szlaka tomasowska, która po zmieleniu stanowi doskonały nawóz sztuczny, znany pod nazwą tomasyny. Jak z tego widzimy, ruda darniowa służyć może zarówno do wytopu żelaza jak i do wytwarzania sztucznego fosforowego nawozu.

Z pozostałych gatunków rud występują jeszcze na ziemiach Polski, w niedużych jednak ilościach: magnetyty, hematyty i syderyty.

Magnetyty występują na Dolnym Śląsku. Magnetyty zalegają wśród najstarszych skał, z których zbudowana jest skorupa ziemska, i tworzą nieduże złoża ułożone prostopadle, sięgające znacznych glę-bokości. Ruda jest zanieczyszczona płonnymi domieszkami i zawartość żelaza w materiale wysyłanym do hut wynosi około 35 procent.

Prócz magnetytów występują na Dolnym Śląsku hematyty. Nieduże ich złoża znane są w kilku miejscach. Rudę hematytową zalicza się do rud dobrych, a zawartość żelaza w niej wynosi przeciętnie 11 proc.

Ruda hematytowa znana jest i na obszarze kielccko-radomskim. Niewielkie jej złoże znajduje się u podnóża najwyższego szczytu pasma świętokrzyskiego. Zawartość żelaza dochodzi w niej prawie do 50 proc.

Obok hematytu w złożu świętokrzyskim występuje też inny gatunek rudy żelaznej, mianowicie syderyt Jest to ruda zbliżona swym składem chemicznym do syderytów ilastych, jednak czystsza i bogatsza od nich w żelazo. Przeciętna zawartość żelaza syderytów świętokrzyskich wynosi około 43 proc.

Rzeczywiste zasoby rudy żelaznej w Polsce wynoszą 80 000 000 ton. W porównaniu do rzeczywistych zasobów światowych wynoszących według danych z 1939 roku około 64.9 miliarda ton (Mały Rocznik Statystyczny) są to zasoby zupełnie nikłe. Najbogatszymi krajami europejskimi w zasoby rudy żelaznej według tego rocznika statystycznego są:

1 Kraj	Miliardy ton
Związek Radziecki	9.2
Francja	82
Anglia	60
Szwecja	2.2
Niemcy	1.4
Hiszpania	w

Z krajów pozaeuropejskich wielkimi zasobami rudy żelaznej rozporządzają:

Kraj	Miliardy ton
Stany Zjednoczone Ameryki	10.5
Brazylia	7.0
Nowa Fundlandla	4 0
Indie Brytyjskie	3 3
Kuba	32