396944666

6 Przemysł Polski Zesz. II

szty jego często decydują o tym, czy dane zioźe mineralne może być w ogóle wydobywane.

Wydobytą kopalinę uszlachetnia się też innymi sposobami, ap. drobne miały węglowe zlepia się w większe bryły, zwane brykietami, a przez prażenie rud żelaznych zwiększa się w nich zawartość żelaza, gdyż gorąco wypędza z rudy różne niepotrzebne składniki. Również przez prażenie uszlachetnia się węgiel koksujący, a to przez zwiększenie w nim procentowej ilości pierwiastka chemicznego węgla, co następuje wskutek odpędzenia z węgla koksującego części lotnych, które w tym wypadku są bardzo cenne. ¹ W ten sposób wzbogacony węgiel koksujący nazywa się koksem.

Do 1945 r. górnictwo znajdowało się w Polsce prawie w całości w rękach prywatnych, w olbrzymiej większości o kapitale zagranicznym. Kopalń państwowych było mało. Polska Ludowa nie mogła pogodzić się z tym stanem rzeczy i złoża najcenniejszych kopalin jak również kopalnie zostały upaństwowione. Obecnie więc wydobywaniem tych kopalin zajmuje się państwo przez swe przedsiębiorstwa. Węgiel kamienny i brunatny wydobywa Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego, rudy żelazne i rudy metali nieżelaznych — Centralny Zarząd Przemysłu Hutniczego, ropę naftową i gazy ziemne — Centralny Zarząd Przemysłu Naftowego, sól ja-dalną — Państwowy Monopol Solny, arsen i niektóre inne minerały — Centralny Zarząd Przemysłu Chemicznego. Kopalnictwo odkrywkowe znajduje się w rękach Centralnego Zarządu Przemysłu Mineralnego. Centralnego Zarządu Przemysłu Miejscowego, samorządów, spółdzielń i osób prywatnych.

Upaństwowienie najważniejszych złóż mineralnych jest punktem zwrotnym w dziejach górnictwa polskiego, gdyż daje rękojmię prawidłowego rozwoju górnictwa, prowadzonego nie w myśl interesów prywatnych, lecz w interesie ogólnym, w interesie państwa. Dopiero upaństwowienie złóż mineralnych pozwala na prawidłową nimi gospodarkę. Upaństwowienie to stwarza ramy, w których państwo może rozpoczynać i rozwijać produkcję górniczą z tych złóż, które dla prywatnego przedsiębiorcy nie były interesujące, chociaż ta produkcja ma ogromne znaczenie dla państwa. Teraz dopiero otwierają się możliwości wielkiego rozwoju górnictwa w Polsce.

WĘGIEL KAMIENNY Złoża

Złoża węgla kamiennego tworzą w Polsce dwa zagłębia: Górnośląskie i Dolno-śląskie, obydwa położone przy południowo-zachodniej granicy Polski.

Zagłębie Górno śląskie prawie w całości należy do Polski, gdyż tylko nieznaczna jego część (ok. 17 proc.) leży w granicach Czechosłowacji. Polska ma ok. 4 750 km² powierzchni tego Zagłębia. Posiada ono ok. 65 miliardów ton węgla zdatnego do wydobycia, zalegającego do głębokości 1 000 m. a do głębokości 2 000 m — ok. 136 miliardów ton.

Zagłębie Dolno-śląskie, położone w okolicach Wałbrzycha, jest

0    wiele mniejsze, ma ok. 750 km², a zapas węgla w pokładach nadających się do wydobycia wynosi do głębokości 3 000 m ok. 1,2 miliarda ton. a do głębokości 2000 m — ok. 2,7 miliarda ton. Zagłębie Dolno-śląskie stanowi północną część niecki węglowej sudeckiej, której południowa, niewielka część należy do Czechosłowacji.

Łącznie więc zapasy węgla kamiennego Polski do głębokości

1    000 m. nadające się do wydobycia, wynoszą ok. 66,2 miliarda ton. Jest to cyfra bardzo pokaźna, jeśli pomijając Stany Zjednoczone Ameryki i ZSRR. które rozporządzają olbrzymimi zapasami, przypomnieć. ze zasoby węgla (o tej samej głębokości) wynoszą w miliardach ton: w Anglii ok. 171, w Niemczech ok. 50. w Czechosłowacji ok. 18, we Francji ok. 17, w Belgii ok. 11, w Holandii 3. Polska więc ze swym ok. 66,2 miliardowym zapasem znajduje się obecnie na czwartym miejscu w świecie, poza ZSRR, Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Anglią.

Węgiel kamienny — to nasze największe bogactwo. Zapas jego starczy na paręset lat.

Zagłębie Górno-śląskie, jak to widać z cyfr przytoczonych, nie tylko jest większe, ale obficiej w węgiel zaopatrzone niż Zagłębie Dolno-sląskie. gdyż wykazuje znacznie większy zapas węgla pod każdym km² powierzchni. Tłumaczy się to większą ilością pokładów węgla i ich większą grubością.

Pokłady węgla znajdują się u nas pomiędzy pokładami łupków lub piaskowca. Węgiel w tych pokładach nie jest jednakowy: w przeważającej ilości jest to węgiel tzw. płomienny, tj. nadający się najlepiej do spalania pod kotłami w fabrykach, w lokomotywach, w pie-

1

Proces ten nazywa się katowaniem węgla i przy nim otrzymuje się oorócz Razu. benzolu t siarczanu amonu również smolę, która Jest podstawowym surowcem przemysłu chemicznego w produkcji barwników, mas plastycznych, irodków konserwujących, lekarstw itp.