2904666237

Wprowadzenie 17

subdyscyplinach; jako ideologie edukacyjne, czyli typowe wzory myślenia o rozwoju, wychowaniu, kształceniu zakotwiczone w myśleniu potocznym i w kulturze, „rozpoznawane wtórnie w pedagogice, filozofii, psychologii, socjologii, kulturoznawstwie, politologii, literaturoznawstwie (...), formułowane wprost lub implicite, nie wprost w tekstach kultury i opinii publicznej, w przekonaniach zawodowych i naturalnych wychowawców”'⁶; oraz jako modele, wzory praktyki edukacyjnej, wzorce warte naśladowania. Kategoria paradygmatu pozwala zatem określić zarówno to, co dla jednych jest teoriami znajdującymi swoje uzasadnienie w różnych epistemologiach oraz teoriach uczenia się (jak w przypadku paradygmatu behawiorystycznego i konstruktywistycznego), jak i to, co dla drugich wydaje się mieć jedynie uzasadnienie ideologiczne (jak np. w przypadku paradygmatu humanistycznego i krytyczno-emancypacyjnego). Typowa dla nauk społecznych swoista multiparadygmatyczność pozwala na budowanie mapy paradygmatów, także w obszarze dydaktyki. Jak jednak podkreśla D. Klus-Stańska, „identyfikacja paradygmatów w naukach społecznych, w tym także w dydaktyce, nie jest jednoznaczna i może być prowadzona według różnych kryteriów. Jej efekt zawsze pozostaje dyskusyjny i obarczony uproszczeniami”'⁷. Stosując głównie kryterium antropologiczne określające sposób widzenia człowieka w procesach edukacyjnych oraz na podstawie analizy polsko- i niemieckojęzycznej literatury przedmiotu wyróżniam cztery paradygmaty dydaktyki akademickiej: behawiorystyczny, humanistyczny, konstruktywistyczny oraz krytyczno-emancypacyjny. Drogę wskazania wymienionych paradygmatów opisuję w rozdziale III pracy w części zatytułowanej Paradygmatyczne ujęcia dydaktyki akademickiej. Rozdział IV pracy Paradygmaty dydaktyki akademickiej został poświęcony rekonstrukcji poszczególnych paradygmatów. Każdy opisywany zarys paradygmatu dydaktyki akademickiej jest traktowany jako pewnego rodzaju konstrukcja teoretyczna łącząca wizję procesu kształcenia studentów oraz wspierania rozwoju nauczycieli akademickich z teoretycznymi podwalinami konstytuującymi rozwiązania praktyczne. Opisane w ten sposób paradygmaty dydaktyki akademickiej stanowią pewnego rodzaju „modelowe reprezentacje”, konstrukcje teoretyczne. Rekonstrukcji zarysu paradygmatów dokonuję z uwagi na trzy ważne i powiązane ze sobą aspekty:

-    rekonstrukcja teoretycznych źródeł konstruowania paradygmatu,

-    opis procesu akademickiego kształcenia konstytuowanego przez dany paradygmat,

-    opis możliwości wspierania rozwoju nauczycieli akademickich, wspierania rozwoju ich kompetencji do nauczania, jakie uprawomocnia przyjęcie danego paradygmatu.

16    Tamże, s. 372.

17    D. Klus-Stańska, Polska rzeczywistość dydaktyczna — paradygmatyczny taniec św. Wita, [w:] Paradygmaty współczesnej dydaktyki, red. L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2009, s. 66.