2918586908

140

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

NA ILE MEDIA MOGĄ EDUKOWAĆ?

Janusz Gajda: MEDIA W EDUKACJI, wydanie V, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2005. S. 220.

Przejmowanie przez media elementów procesu edukacji staje się faktem. Media w procesie komunikowania mogą pełnić funkcje zarówno pozytywne, jak i negatywne. Potrzebna jest zatem wiedza na temat swoistości komunikowania za pomocą mediów masowych, by ograniczać ich negatywne wpływy w tym złożonym i ustawicznym procesie, który przyjmuje już postać zjawiska globalnego. Tym zagadnieniom poświecił swą pracę Janusz Gajda, a nosi ona wymowny tytuł „Media w edukacji”.

Praca składa się z siedmiu rozdziałów: „Determinanty cywilizacyjne i kulturowe edukacji medialnej”, „Dominująca rola mass mediów i hipermediów w kulturze”, „Znacząca rola mass mediów w edukacji”, „Swoistość mass mediów i ich oddziaływanie wychowawcze”, „Media jako swoiste środowisko wychowawcze współczesnego człowieka”, „Hipermedia - komputer i Internet jako nowoczesne środki komunikacji” oraz obszernej bibliografii przedmiotowej. Rozdział siódmy „Wybór tekstów” mieści fragmenty wypowiedzi kluczowych dla zrozumienia zjawisk medialnych, a mianowicie: Dominica Strinatiego, Marshalla McLu-hana, Antonio Pasqualiego, Stefana Żółkiewskiego, Michała Szulczewskiego, Jana Trzynadlowskiego, Kazimierza Dobrzyńskiego, Edgara Morina, Aleksandra Kumora, Byrona Reevesa i Clifforda Nassa, Derricka de Kerckove’a oraz Kodeks Telewizji USA. Trzeba przyznać, że dobrze ilustrują one specyfikę poszczególnych mediów masowych oraz prawidłowości związane z fenomenem komunikowania masowego, jego genezą i rozwojem.

Rozważania Gajdy zostały nakreślone na szerokiej panoramie historycznej, począwszy od koncepcji antycznej agory i pa-idei, a skończywszy na współczesnym modelu komunikowania, który najczęściej przyjmuje formułę kultury medialnej, postrzeganej jako zjawisko związane z towarem, gdzie przekaz jest pojmowany jako

„dobro konsumpcyjne”, poddawane przez publiczność „prawom popytu i podaży”. Nj_e zmienia to faktu, że całokształt procesów komunikacyjnych i edukacyjnych zostaje tu ujęty w kontekście zjawisk kulturowych tzn. preferowanych i obowiązujących w medialnej kulturze przestrzeni duchowej norm i wartości, z którą działalność mediów powinna korespondować. Są tu również zaprezentowane podstawowe kategorie związane ze zjawiskami komunikacyjnymi oraz edukacyjnymi przy jednoczesnym uwypukleniu podobieństw oraz różnic, które pozwalają oddzielić media i ich formy oddziaływania od tzw. hipermediów, opartych głównie na przekazie hipertekstowym, przy jednoczesnym użyciu komputera oraz Internetu.

Gajda stosunkowo prosto opisuje siłę i formy oddziaływania mediów masowych, omawiając podstawowe teorie efektów komunikowania, czyli psychologiczną, socjologiczną i kulturową. Skrótowo omawia ważniejsze modele komunikowania, tj. wszechmocy propagandy, aktu perswazji, wspólnoty doświadczenia, dyfuzji przekazów, socjologiczny i społeczno-kulturowy. Przy tej okazji wskazuje, że media mają ambiwalentny wpływ na rozwój kultury i kształtowanie się tożsamości kulturowej ludzi.

Autor przedstawia również rozwój poszczególnych mediów (książki, prasy, radia, telewizji, kina i Internetu) oraz formy gatunków przekazów medialnych i multimedialnych, ich rozwój i genezę. Za Hildą Him-melweit wyróżnia trzy rodzaje wpływu mediów na procesy edukacyjne: natychmiastowy, bezpośredni i kumulacyjny, a następnie rozwija ideę czwartego rodzaju wpływu zewnętrznego, opartego na różnych formach naśladownictwa. Podkreśla jednak, że pozytywny wpływ mediów na edukację musi być związany z rozwojem wśród publiczności postaw selektywnych i krytycznych w stosunku do przekazów medialnych, by odbiorcy mogli, szczególnie dzieci, minimalizować negatywne wpływy mediów i maksymalizować pozytywne, co stanowi właściwą przesłankę do efektywnego korzystania z możliwości edukacyjnych, tkwiących w mediach. Zasady te powinny być szczególnie wyeksponowane w multimedialnej edukacji przez komputer i Internet, gdyż jego użytkownicy mają niespotykane możliwości indywidualnego i interaktywnego,