6931257501

175

RECENZJE, omówienia, noty

KRYTYKA MEDIÓW

•• Bułgarii, Rumunii i Słowacji. Na upoli-^nll’,ni_enie polskich mediów w latach dzie-^Sdziesiątych zwracano też uwagę w Pol-^wię _(takze w Zeszytach Prasoznawczych),

interpretując je niekiedy jako przejaw plura-" TT typu europejskiego przec.wstawiane-1 amerykańskiemu. Nawiasem mówiąc, rieszy Grossa sprzyjająca pluralizmowi erupcja tytułów prasowych po r. 1989, ale nie znajdziemy w jego książce informacji, że nakłady prasy codziennej w Polsce stopmy _w latach dziewięćdziesiątych do 1/3 stanu z r. 1989, a liczba dzienników ogólnokrajowych spadła z 12 do 5.

Krzywdziłby Grossa, kto by go podejrzewał, że nie zdaje sobie sprawy z różnicy przemian w Europie Środkowej i w Trzecim Swiecie: Europa Wschodnia - czytamy w „Entangled Evolution” - nie jest Trzecim Światem: alfabetyzacja jest wysoka, dzieje wschodnioeuropejskie są związane z zachodnioeuropejskimi, pragnienia i ambicje są „europejskie”, idee Oświecenia przeorały świadomość warstw wykształconych, a tradycje prasy mają po kilka wieków, (s.

133)

Z lektury „Entangled Evolutions” można odnieść ważenie, że ich autor nie docenia roli, jaką obcy kapitał odegrał w transformacji mediów środkowoeuropejskich po 1989 r. Wrażenie to umacniają zapowiedzi Grossa przyszłej roli tego kapitału, kiedy to wielkie korporacje przejmą znaczną liczbą kanałów i w ten sposób ograniczą pluralizm i rozmaitość mediów wschodnioeuropejskich. (s. 138) Perspektywa taka jest tym bardziej prawdopodobna, że regulacje antymonopolowe najbardziej użyteczne w powstrzymywaniu wielkich korporacji przed pochłanianiem kanałów informacji potrzebują wiele uwagi i wzmocnienia w Europie Wschodniej. Obecnie są one słabe, niesprawdzone, zagrożone dowolną interpretacją w sądach albo - w niektórych krajach -nie istnieją, (s. 156) Jednocześnie Gross wielokrotnie podkreśla, że tylko wolne media komercyjne - mimo wszystkich oskarżeń kierowanych pod ich adresem - stwarzają warunki dla demokratyzacji. 1 właśnie dlatego, aby zachować te ich podstawowe cechy, Europa Wschodnia potrzebuje swoistych i egzekwowalnych praw antymonopolowych. (s. 157)

Błędów rzeczowych jest w „Entangled Evolutions” stosunkowo niewiele i na ogół

nie mają większego znaczenia: to drobiazg, że Mlada fronta dnes i Mlada dnes potraktowane zostały (także w indeksie) jako dwa różne tytuły; dla ogólnego obrazu drugorzędne znaczenie mają nieprawdziwe informacje, że w Polsce system kolportażu prasy kontroluje państwo (s. 67), albo że Polska przynajmniej do końca 2000 r. nie doczekała się prawa prasowego, (s. 73)

Książka Petera Grossa - mimo zastrzeżeń, które może budzić w czytelniku z Europy „Wschodniej” a których kilka znalazło wyraz w tym omówieniu - nie ma sobie równych w literaturze medioznawczej ze względu na kompetencję autora, szerokość spojrzenia i uwzględnienie bogatej literatury, w tym także pochodzącej z omawianego regionu. Reprezentuje ona „medioznawstwo rozumiejące”: obywając się bez tabel i wykresów, autor przekonywająco - bo z wyraźnym zaangażowaniem - wskazuje zależności między różnymi czynnikami zmian zachodzących w mediach w ramach procesów politycznej, społecznej i ekonomicznej transformacji siedmiu krajów Europy Środkowej.

Walery Pisarek

Aleksandr P. K o r o c z e n s k i j: PIA-TAJA WŁAST? FENOMEN MEDIAKRI-T1KI W KONTEKSTIE INFORMACJON-NOGO RYNKA. Mieżdunarodnyj Institut Żumalistiki i Fiłołogii. Rostów n. Donem 2002. S. 272.

Rosyjska literatura medioznawcza wzbogaciła się o nową interesującą pozycję, w której analizowana jest koncepcja tzw. „piątej władzy”. Jak wyjaśnia autor, pracownik naukowy Uniwersytetu Rostowskie-go, chodzi o kształtowanie się odrębnej dziedziny dziennikarstwa - mediakritiki, czyli krytyki mediów. Książka poświęcona jest analizie jej przedmiotu, właściwości, funkcji i społecznej - a także rynkowej - roli. Autor rozpatruje te problemy, opierając się na rosyjskich i zagranicznych publikacjach. Omawia także rolę organizacji społecznych i grup obywatelskich w moni-