2964938881

EMIGIIACYA LUDU POLSKIEGO DO NIEMIEC, 323

w swej skorupce, na szerszy świat boją się głowy pokazać; a tak o reszcie dopiero, do żadnej z powyższych kategoryj nie należących, można głównie ze sprawozdań ogłaszanych po dziennikach, jakąś powziąść wiadomość.

Najwięcej z natury rzeczy stowarzyszeń polskich utworzyło

od 30 do 40 tysięcy

się w Beli nie, bo tu Polaków najwięcej

w jednem ognisku zgromadzonych. Istnieje tu: „Towarzystwo polsko-katolickiezałożone w r. 1887 Towarzystwo „Stella", „Towarzystwo „Obywateli polskich wBerlinie**, „Sokół polski**, „Przytulisko", Towarzystwo „Polek⁴*, z początkiem bieżącego roku założony „Piast**, Towarzystwo „Przemysłowców polskich". Z wydanego za rok 1888 sprawozdania Towarzystw Przemysłowych dowiadujemy się, że „Towarzystwo polsko katolickie** w Berlinie liczyło w roku tym 162 członków; „Towarzystwo przemysłowców polskich" w Berlinie 115 członków; „Towarzystwo polskie" w Kolonii 28 członków; Drezdeńskie „Towarzystwo przemysłowców polskich** 27 członków, Lipskie 19; Kamienieckie Towarzystwo „Jedność*⁴ około 15. Wreszcie istniało jeszcze w Ahlsdorf w prowincyi saskiej polskie „Towarzystwo robotników katolickichTowarzystwo „Nadzieja** w Hamburgu; Towarzystwo św. Tadeusza w Gerresheim pod Dusseldorfem; istniały bezwątpienia i inne, ale o tych i śladu trudno dopytać.

Ogólny cel wszystkich tych stowarzyszeń: utrzymywanie narodowego ducha i łączności między rodakami, udzielanie moralnego i materyalnego ratunku nieprzezornym, oszukanym, dotkniętym chorobą lub nędzą wychodźcom. Cel ten starały się zarządy stowarzyszeń osiągnąć za pomocą składek i wkładek, peryodycznych odczytów, prenumerowania dla członków polskich pism, i urządzania z polskich książek złożonych biblioteczek, teatrów amatorskich, wycieczek, zabaw z tańcami i śpiewami. Tak np. berlińskie „Przytulisko** urządziło 1 września b. r. zabawę, w czasie której amatorowie odegrali sztuki: „Żyd w beczce**, „Złoty Cielec**, i „Piosnka Wu-jaszka** a następnie wespół z słuchaczami wesoło gwarzyli i tańczyli. Podobne, również z teatrem amatorskim połączone zebranie,, miało miejsce i roku zeszłego. Z dochodów z tych zabaw, z wkładek członków i z składek dobroczyńców, utrzymuje „Przytulisko*^