MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Mrozek Mieczysław
Organizowanie procesu wytwarzania wyrobów
futrzarskich 743[02].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Jadwiga Rudecka
inż. Stanisław Pietryka
Opracowanie redakcyjne:
inż. Mieczysław Mrozek
Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[02].Z3.01
 Organizowanie procesu wytwarzania wyrobów futrzarskich , zawartego w programie
nauczania dla zawodu kuśnierz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Systemy organizacji produkcji stosowane w zakładach kuśnierskich 6
oraz usługowych pracowniach kuśnierskich
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 7
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Organizacja stanowisk pracy w różnych działach produkcyjnych 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 14
4.3. Proces technologiczny w produkcyjnych zakładach kuśnierskich 15
4.3.1. Materiał nauczania 15
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 16
4.3.3. Ćwiczenia 16
4.3.4. Sprawdzian postępów 17
4.4. Dokumentacja produkcyjna w procesie wytwarzania wyrobów
kuśnierskich 18
4.4.1. Materiał nauczania 18
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 19
4.4.3. Ćwiczenia 19
4.4.4. Sprawdzian postępów 21
4.5. Normy zużycia materiałów i sporządzenie kalkulacji cen 22
4.5.1. Materiał nauczania 22
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.5.3. Ćwiczenia 25
4.5.4. Sprawdzian postępów 28
5. Sprawdzian osiągnięć 29
6. Literatura 34
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswojeniu wiedzy o organizowaniu stanowisk pracy
kuśnierza w zakładach usługowych i (w niewielkiej ilości) zreformowanych zakładach
produkcyjnych oraz organizowaniu procesu wytwórczego wyrobów kuśnierskich
w bezpiecznych warunkach pracy.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
743[02].Z3
Organizacja produkcji kuśnierskiej
743[02].Z3.01
Organizowanie procesu
wytwarzania wyrobów
futrzarskich
743[02].Z3.03
743[02].Z3.02
Pakowanie, magazynowanie
Ocenianie jakości wyrobów
i transport wyrobów
futrzarskich
futrzarskich
743[02].Z3.04
Prowadzenie działalności
gospodarczej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 rozróżniać rodzaje skór futerkowych i materiałów wykończeniowych stosowanych
podczas wytwarzania wyrobów kuśnierskich,
 odczytywać informacje zawarte w dokumentacji techniczno  technologicznej dotyczącej
wyrobów kuśnierskich,
 wyjaśniać zasady obsługi maszyn i urządzeń stosowanych w kuśnierstwie,
 stosować podstawowe normy, przepisy i instrukcje dotyczące bezpiecznego
i prawidłowego wykonywania wyrobów kuśnierskich,
 wyjaśniać etapy wytwarzania wyrobów zgodnie z procesem technologicznym,
 konstruować podstawowe formy wyrobów kuśnierskich,
 stosować zasady doboru jakościowego skór futerkowych na wyroby kuśnierskie,
 stosować metody reperacji uszkodzeń skór futerkowych,
 dobierać i stosować odpowiednie dla danego rodzaju skór techniki rozkroju i sposoby ich
łączenia  zszywanie w elementy wyrobu kuśnierskiego,
 charakteryzować wymagania przepisów bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska
obowiązujących w zakładach kuśnierskich,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 obsługiwać komputer,
 współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa,
- scharakteryzować systemy organizacyjne produkcji stosowane w zakładach kuśnierskich
oraz usługowych pracowniach,
- scharakteryzować zasady organizacji pracy w zakładach kuśnierskich,
- określić typy produkcji,
- wyjaśnić zasady organizowania stanowiska pracy w poszczególnych fazach procesu
technologicznego zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- określić zadania podstawowych działów produkcyjnych,
- posłużyć się dokumentacją procesu produkcyjnego,
- scharakteryzować dokumentację technologiczną procesu produkcyjnego,
- podzielić proces technologiczny na operacje w zestawieniu chronologicznym,
- określić składniki kalkulacji ceny wyrobu  koszty bezpośrednie i pośrednie,
- scharakteryzować normy zużycia materiałów kalkulacyjno  techniczne i okresowo 
rozliczeniowe,
- obliczyć normy kalkulacyjno  techniczne,
- sporządzić kalkulację ceny wyrobu na potrzeby rachunku kosztów,
- określić wpływ postępu technicznego na jakość i wydajność pracy w zakładach
kuśnierskich,
- zastosować przepisy bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska na stanowiskach pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Systemy organizacji produkcji stosowane w zakładach
kuśnierskich oraz usługowych pracowniach kuśnierskich
4.1.1. Materiał nauczania
Przemysł odzieżowy, do którego zalicza również się kuśnierstwo, kożusznictwo jest
dziełem gospodarki obejmującym zarówno produkcję przemysłową, jak i wytwórczość
rzemieślniczą. Organizacja przedsiębiorstw odzieżowych, w tym kuśnierskich, jest różna
i zależy od następujących czynników:
rodzaju i wielkości produkcji,
liczby zatrudnionych pracowników,
lokalizacji i wyposażenia technicznego,
własności środków produkcji.
Typowe wyroby kuśnierskie to: futra, kurtki, błamy, czapki i galanteria ze skór zwierząt
futerkowych, szlachetnych, półszlachetnych czy pospolitych.
Po przemianach gospodarczych w Polsce, podmiotem gospodarczym jest osoba lub
jednostka organizacyjna, która prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą 
przedsiębiorstwo.
Wśród podmiotów gospodarczych wyróżniamy:
sektor publiczny: własność państwowa (przedsiębiorstwa państwowe, spółki
z o.o. i S.A.),
własność komunalną,
sektor prywatny: własność prywatna osób prawnych (spółdzielnie i spółki), własność
prywatna osób fizycznych (zakłady rzemieślnicze), własność zagraniczna.
Struktura organizacyjna podmiotu gospodarczego jest to ogół ustalonych zależności
funkcjonalnych i hierarchicznych pomiędzy stanowiskami i komórkami organizacyjnymi.
Trudno mówić o współczesnej konkretnej strukturze organizacyjnej wszystkich
podmiotów gospodarczych. Każde przedsiębiorstwo odzieżowe i szczątkowe pozostałości po
przedsiębiorstwach futrzarskich i kuśnierskich posiada swoją własną strukturę organizacyjną
w zależności od potrzeb i zadań. W każdym przedsiębiorstwie mogą występować następujące
grupy komórek organizacyjnych:
komórki zarządu z komórkami funkcjonalnymi np.: prezes, dyrektor, księgowość,
marketing itp.,
komórki zarządu z komórkami funkcjonalnymi i pomocniczo  produkcyjnymi np.
magazyny, dobieralnie, krojownia, szwalnia, wykończalnia, wzorcownia, remonty
maszyn, transport itp.,
komórki pozaprodukcyjne np.: stołówka, żłobek, ambulatorium itp.
Produkcja przemysłowa przeznaczona jest dla anonimowych odbiorców. Podstawą
konstrukcji kroju wyrobu są tabele antropometryczne, które powstały na podstawie pomiarów
wielu grup osób w Polsce. Nabywca ma możliwość wyboru między wieloma rodzajami 
modelami wyprodukowanych wyrobów kuśnierskich.
Zorganizowany system produkcji powoduje, że wyprodukowana seria wyrobów jest
bardziej ekonomiczna, obniżająca koszty produkcji i w końcowym efekcie daje niższą cenę
wyrobu. Przed uruchomieniem produkcji wybranego wzoru odzieży należy zaplanować: typ
produkcji, metodÄ™ wytwarzania oraz system organizacji produkcji.
Typ produkcji  określa nam liczbę produkowanych wyrobów tego samego wzoru,
w określonym czasie i w danych warunkach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Wyróżniamy następujące typy produkcji:
jednostkowy,
seryjny,
masowy  nie stosowany obecnie w kuśnierstwie.
Metody wytwarzania określają sposób wykonania, oraz ilość osób wytwarzających te
wyroby. Metoda to świadomie i konsekwentnie stosowany sposób postępowania, prowadzący
do osiągnięcia określonego celu.
Wyróżniamy następujące metody wytwarzania odzieży:
indywidualna,
grupowa,
potokowa  nie stosowana obecnie w kuśnierstwie.
Systemy organizacji produkcji mówią nam o sposobie ustawiania stanowisk pracy przy
wytwarzaniu odzieży.
Wyróżniamy następujące systemy organizacji produkcji:
taśmowy,
taśmowo  sekcyjny,
potokowy zsynchronizowanymi grupami obróbkowymi,
synchro.
W produkcji wyrobów kuśnierskich nie stosuje się obecnie powyższego podziału wg.
systemów organizacji produkcji.
Produkcja rzemieślnicza
W usługowych pracowniach kuśnierskich wyroby szyje się dla konkretnego klienta, na
miarę, uwzględniając jego życzenia. Dobrze wykonany wyrób cechuje indywidualne
opracowanie wzoru, formy i wymodelowanie szablonu uwzględniające rodzaj skór
futerkowych, ich układ i sposób wykończenia. Tak wykonane wyroby są bardziej
pracochłonne i droższe w porównaniu z produkcją przemysłową. Produkcję rzemieślniczą
cechuje jednak indywidualność, staranne wykonanie i wysoka jakość wyrobu. Zatrudnieni
pracownicy posiadają wysokie kwalifikacje zawodowe na każdym stanowisku pracy, a często
wyrób wykonywany jest przez jednego rzemieślnika o najwyższych kwalifikacjach.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza określenie podmiot gospodarczy?
2. Jak się dzielą podmioty gospodarcze ze względu na rodzaj własności?
3. Jaka jest struktura organizacyjna przedsiębiorstwa?
4. Jakie znasz typy produkcji odzieży?
5. Jakie znasz metody wytwarzania odzieży?
6. Jakie znasz systemy wytwarzania odzieży?
7. Czy wszystkie w/w typy, metody i systemy stosowane są do wytwarzania wyrobów
kuśnierskich?
8. Jaka jest różnica w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa, a usługowej pracowni
kuśnierskiej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela podmioty gospodarcze ze względu na rodzaj
własności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych definicję podmiotu gospodarczego i kryteria jego
podziału,
2) dokonać analizy na podstawie opisu,
3) wymienić podmioty gospodarcze występujące w Twojej okolicy,
4) zapisać krótką ich charakterystykę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Określ zależność struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa od jego wielkości
i zadań.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych definicję podziału grup komórek
organizacyjnych w przedsiębiorstwie,
2) dokonać analizy na podstawie opisu działu w zależności od potrzeb i zadań,
3) zapisać wyciągnięte wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Dokonaj analizy potrzeb produkcyjnych wyrobów kuśnierskich w zależności od typu
produkcji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z definicją typu produkcji,
2) dokonać analizy potrzeb i warunków produkcyjnych,
3) zapisać krótką ich charakterystykę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Dokonaj analizy potrzeb produkcyjnych wyrobów kuśnierskich w zależności od metod
wytwarzania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z definicją metod wytwarzania odzieży,
2) dokonać analizy sposobu wytwarzania i ilości pracowników będących do dyspozycji
w zależności od ich kwalifikacji,
3) zapisać krótką ich charakterystykę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
Dokonaj analizy definicji systemu organizacji produkcji w wytwarzaniu odzieży
konfekcyjnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z definicją systemu organizacji produkcji,
2) dokonać analizy, czy wyroby kuśnierskie mogą być w całości produkowane wg
któregokolwiek systemu,
3) podać zalety i wady poszczególnych systemów,
4) zapisać wyciągnięte wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- plansze lub fotografie dotyczące sposobów ustawienia stanowisk pracy,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sklasyfikować podmiot gospodarczy ze względu na rodzaj własności?
ðð ðð
2) określić, jakimi cechami charakteryzuje się struktura organizacyjna
ðð ðð
w przedsiębiorstwie i usługowej pracowni kuśnierskiej?
3) określić zależności struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa od jego
ðð ðð
wielkości i zadań?
4) dokonać analizy potrzeb produkcyjnych wyrobów kuśnierskich
ðð ðð
w zależności od typu produkcji?
5) dokonać analizy systemów produkcji w wytwarzaniu wyrobów
ðð ðð
kuśnierskich?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Organizacja stanowisk pracy w różnych działach
produkcyjnych
4.2.1. Materiał nauczania
Urządzenie i wyposażenie pracowni kuśnierskiej zależy od wielkości zakładu. W dużych
zakładach każda z komórek funkcjonalnych może znajdować się w odrębnych budynkach,
pomieszczeniach, natomiast w mniejszych zakładach często jedno pomieszczenie spełnia
kilka funkcji. W każdym procesie produkcyjnym występują następujące grupy środków
wytwórczych:
 środki pracy (budynki, maszyny i urządzenia),
 przedmioty pracy (surowce i materiały)
 praca ludzka.
W większości zakładach produkujących wyroby kuśnierskie, występuje następujący
podział stanowisk pracy  oddziały z zatrudnionymi tam wyspecjalizowanymi pracownikami
- rys. 1.
Dział osobowy Dział finansowy
DYREKTOR
Rachunkowość
Dział prawny
Kierownik handlowy Wzorcownia Kierownik techniczny
Zaopatrzenie
Kontrola jakości
Zbyt
Dział planowania
produkcji
Marketing
Rys. 1. Przykładowy schemat organizacyjny zakładu kuśnierskiego [opracowanie własne]
Powyższy podział procesu wytwórczego pozwala na znaczny wzrost wydajności pracy,
a także zatrudnienie ściślej wyspecjalizowanych pracowników przy czynnościach nie
wymagających wysokich kwalifikacji zawodowych (przyuczonych do zawodu). Najwyższe
kwalifikacje zawodowe wymagane są na następujących działach  stanowiskach pracy:
- dobieranie skór w komplety pod względem charakterystyki okrywy włosowej i tkanki
skórnej tj. jakości, grubości, koloru itp.,
- krajalnia  gdzie skóry futerkowe dokrawa się do kształtu, wg którego będą zszywane
w powierzchnie elementu wyrobu. Podczas krojenia skór dokonuje się ewentualnych
uszkodzeń tkanki skórnej, czy okrywy włosowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
- szwalnia  gdzie zszywane zostają skóry na maszynach kuśnierskich w elementy wyrobu
zgodnie z wymaganiami technicznymi, określającymi grubość igły i nici, gęstość
i wysokość ściegu, naprężenie nici,
- wykończalnia  gdzie wykrojone elementy wyrobu poddawane są zabezpieczeniu
powierzchni, lub krawędzi elementów montażu w elementy i elementy wyrobu w całość.
W dziale wykończenia wyrobów stosuje się podział czynnościowy dobrany, tak by
zabezpieczał rytmiczny przebieg wykonywanych prac i montażu gotowego wyrobu,
nadzorowany przez wykwalifikowane osoby o dużych kompetencjach zawodowych
i organizacyjnych. Nadzór produkcji rozstrzyga o podziale zadań, współpracy pomiędzy
zespołami  grupami obróbczymi, kolejności wykonywanych prac, przepływie przedmiotów
pracy, terminach wykonywania zadań.
Przy wypełnianiu wymienionych zadań pomocą są plany produkcyjne, spis ilościowy
wyrobów, opis przebiegu pracy i karty obiegowe. Do prawidłowego i najbardziej
ekonomicznie uzasadnionego procesu produkcji przyczyniajÄ… siÄ™: dobrze zorganizowane
przygotowanie materiałowe, prawidłowa praca maszyn i urządzeń, odpowiedni sposób
transportowania materiałów i gotowych wyrobów oraz poprawność technologiczna
wykonywania całego procesu wytwarzania wyrobu kuśnierskiego.
Innym aspektem prawidłowego procesu wytwórczego jest humanizacja pracy oraz
ergonomiczna organizacja stanowiska pracy. W tym celu dostosowuje się środki produkcji,
tak by zwiększały zdolność koncentracji nie powodując szybkiego zmęczenia, zmniejszały
ryzyko chorób i zagrożeń, obciążeń fizycznych i fizjologicznych organizmu. Prawidłowa
organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała np.: regulacje
wysokości stołów, siedzeń, jak i zapewnienie wystarczającej ilości miejsca, przestrzeni wokół
stanowiska pracy. Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i
stopień obciążenia pracownika, zmniejszenie natężenia szkodliwych wpływów otoczenia, jak
hałas czy szkodliwe substancje, właściwą regulację oświetlenia, odpowiednią kolorystykę
pomieszczeń, klimatyzację. Prawidłowa pod względem psychologicznym organizacja miejsca
pracy polega na takim ukształtowaniu miejsca pracy, aby było ono przyjemne. Wpływ na to
mają kolory, muzyka kwiaty itp. Ponieważ stopień obciążenia pracownika zależy od jego
umiejętności, tj. od wykształcenia, doświadczenia, zdolności, sprawności, samopoczucia
i motywacji, w interesie pracodawcy jest zapewnienie dobrej organizacji i właściwych
warunków pracy, a wówczas wydajność pracownika będzie optymalna. Zmęczenie i znużenie
pracą trzeba neutralizować przez krótkie przerwy w pracy, a nawet dłuższe przerwy służące
wypoczynkowi fizycznemu.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co określa termin środki wytwórcze?
2. Jakie podstawowe stanowiska pracy występują w zakładach wytwarzających wyroby
kuśnierskie?
3. Na których stanowiskach pracy wymagane są najwyższe kwalifikacje zawodowe
kuśnierza?
4. Co rozumiesz przez pojęcie ergonomiczna organizacja stanowiska pracy?
5. Jakie znaczenie ma wydajność pracy, humanizacja pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
charakterystykę środków wytwórczych na przykładzie zakładu kuśnierskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapisać definicję środków wytwórczych,
2) podać przykłady: środków pracy, przedmiotów pracy,
3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Uszereguj stanowiska pracy w kolejności przebiegu procesu wytwórczego wyrobów
kuśnierskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wypisać działy lub stanowiska pracy kuśnierza w procesie wytwarzania wyrobu
kuśnierskiego,
2) zapisać wyciągnięte wnioski,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj kwalifikacje wymagane na poszczególnych stanowiskach pracy
kuśnierza.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy umiejętności zawodowych, jakimi powinien charakteryzować się
pracownik na danym stanowisku pracy,
2) przedstawić uzasadnienie,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj określenie  stanowisko pracy przyjazne dla pracownika .
Sposób wykonania, ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) podać znaczenie pojęć: humanizacja pracy i ergonomia pracy,
2) uświadomić sobie, w jakim zakładzie chciałbyś pracować, by być zadowolonym
z warunków pracy,
3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sporządzić charakterystykę środków wytwórczych w zakładzie
ðð ðð
kuśnierskim?
2) uszeregować stanowiska pracy w kolejności przebiegu procesu
ðð ðð
wytwórczego wyrobów kuśnierskich?
3) scharakteryzować kwalifikacje wymagane na poszczególnych
ðð ðð
stanowiskach pracy kuśnierza?
4) scharakteryzować pojęcie  stanowisko pracy przyjazne dla
ðð ðð
pracownika ?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.3. Proces technologiczny w produkcyjnych zakładach
kuśnierskich
4.3.1. Materiał nauczania
Proces produkcyjny  jest to zespół wszystkich czynności, w wyniku których surowiec 
półfabrykat przekształca się w gotowy wyrób. W skład procesu produkcyjnego wchodzi
proces technologiczny i procesy pomocnicze.
Proces technologiczny  związany jest bezpośrednio z wytwarzanym wyrobem.
W wyniku procesu technologicznego surowiec zmienia kształt, wymiary oraz wygląd
obrabianego elementu. Powstaje gotowy wyrób.
Proces pomocniczy  nie jest związany bezpośrednio z obrabianymi elementami, ale
pomaga w ich wytwarzaniu i dzięki niemu istnieje proces technologiczny. W procesie
pomocniczym wyróżnia się te czynności, które mają związek z przygotowaniem produkcji
oraz takie, które pomagają w trakcie produkcji. W zależności od stopnia rozwoju
technicznego i charakteru produkcji, proces technologiczny może być ręczny, maszynowo 
ręczny, maszynowy automatyczny i aparaturowy. Proces wytwarzania wyrobów kuśnierskich
jest procesem maszynowo  ręcznym, ponieważ składa się z operacji ręcznych
i maszynowych. Dzieli się na fazy technologiczne (dobieranie skór, krojenie, szycie,
nabijanie, wykończanie) i składa się z wielu operacji technologicznych.
Rys. 2. Schemat procesu produkcyjnego [opracowanie własne]
Operacja technologiczna obejmuje wszystkie czynności wykonywane bez przerwy na
jednym stanowisku pracy przez jednego lub grupę pracowników, w celu dokonania
określonych zmian obrabianego przedmiotu pracy. Operacja technologiczna może być prosta
lub złożona, która dzieli się na zabiegi technologiczne  jako główne części operacji. Zabiegi
technologiczne dzielą się na czynności robocze, które składają się z ruchów roboczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Analizy operacji technologicznej dokonuje się w celu wyeliminowania zbędnych
czynności i ruchów roboczych oraz zaprojektowania bardziej racjonalnych metod pracy, tzn.
takich, które wymagają mniejszego wysiłku pracownika, a także zabezpieczają przed
wypadkami i chorobami zawodowymi.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza termin proces produkcyjny?
2. Jak dzielimy proces produkcyjny?
3. Jak dzielimy proces technologiczny?
4. Co oznacza termin  operacje technologiczne ?
5. Jakie mogą być operacje technologiczne?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj podziału procesu produkcyjnego w zakładach kuśnierskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w poradniku dla ucznia definicję procesu produkcyjnego,
2) przeanalizować różnicę sposobów wytwarzania wyrobów kuśnierskich w dużych
zakładach i pracowniach rzemieślniczych,
3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Przedstaw graficznie podział procesu produkcyjnego w zakładach wytwarzających odzież
ze skór futerkowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować podział na proces technologiczny i pomocniczy,
2) przedstawić szkic występujących działów produkcyjnych realizujących proces
wytwórczy w zakładzie,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 3
W oparciu o schemat podziału procesu produkcyjnego dokonaj analizy procesu
technologicznego z uwzględnieniem faz technologicznych, operacji technologicznych,
zabiegów, czynności i ruchów roboczych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy podziału części składowych procesu technologicznego występującego
w procesie wytwórczym wyrobów kuśnierskich,
2) zapisać krótkie objaśnienie podziału,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Dokonaj analizy podziału procesu technologicznego i wskaż stanowiska pracy, gdzie
wymagane są najwyższe kwalifikacje zawodowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze schematem podziału procesu technologicznego wytwarzania wyrobu
kuśnierskiego,
2) uświadomić sobie zakres prac i obowiązków na poszczególnych stanowiskach pracy i ich
specyfikacjÄ™,
3) wskazać stanowiska pracy wymagające odpowiednich predyspozycji do wykonania
czynności technologicznych zapewniających najwyższą jakość pracy,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić termin  proces produkcyjny ?
ðð ðð
2) dokonać podziału procesu produkcyjnego wytwarzającego odzież ze
ðð ðð
skór futerkowych?
3) zanalizować proces technologiczny z uwzględnieniem faz
ðð ðð
technologicznych, operacji technologicznych, zabiegów, czynności
i ruchów roboczych?
4) objaśnić pojęcia: faza, operacja, czynność technologiczna, zabieg
ðð ðð
technologiczny, ruch roboczy?
5) określić stanowiska pracy kuśnierza, gdzie wymagane są najwyższe
ðð ðð
kwalifikacje zawodowe?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.4. Dokumentacja produkcyjna w procesie wytwarzania
wyrobów kuśnierskich
4.4.1. Materiał nauczania
Sprawny przebieg procesu produkcyjnego w zakładach kuśnierskich w zależności od ich
wielkości, ilości wytworzonych wyrobów, typu produkcji, metod wytwarzania, wymaga
bardziej lub mniej skomplikowanej dokumentacji produkcyjnej, która musi odpowiadać na
pytania: co ?, gdzie?, jak? Dokumentacja procesu produkcyjnego spełnia rolę instruktażową,
informacyjną i normatywną. Dokumentację procesu produkcyjnego można podzielić na:
 technicznÄ…,
 ekonomicznÄ….
Dokumentacja techniczna stanowi zbiór dokumentów opisowych i rysunkowych
określających metody i środki wytwarzania wyrobów kuśnierskich. Dokumentacja techniczna
dzieli siÄ™ na: konstrukcyjnÄ… i technologicznÄ….
Dokumentacja konstrukcyjna określa cechy fizyko  chemiczne danego wyrobu, tj.
kształt i wielkość elementów konstrukcyjnych (szablony) wyrobu, rodzaj skór i materiałów
wykończeniowych, ich ilość i jakość, z którego ma być wykonany wyrób kuśnierski.
Dokumentacja technologiczna określa środki pracy i metody pracy, za pomocą których
mamy wykonać dany wyrób, instrukcje o sposobie dobierania skór na wyrób, sposobie
krojenia skór i ich łączenia na poszczególne elementy wyrobu oraz pozostałych obróbkach
technologicznych. Określa maszyny i urządzania, które są niezbędne w procesie
technologicznym. W zakładach kuśnierskich opracowaniem dokumentacji zajmuje się:
 dział przygotowania produkcyjnego (w większych zakładach),
 wzorcownia.
Praktycznie w większych zakładach kuśnierskich dział przygotowania produkcyjnego
wykonuje uniwersalnÄ… dokumentacjÄ™ technicznÄ… zwanÄ… dokumentacjÄ… techniczno 
technologiczną (DTT), w skład której wchodzą następujące składniki:
 rysunek modelowy  fotografia,
 rysunki techniczne,
 opis ogólny,
 wymagania techniczne,
 zestawienie konstrukcyjne części składowych,
 opis obróbki technologicznej,
 tabela wymiarów,
 szablony,
 układ szablonów.
Obecnie trudno mówić o jednolitej dokumentacji techniczno  technologicznej
w zakładach kuśnierskich, gdyż każdy zakład, w zależności od jego wielkości, wykonywanej
produkcji oraz zleceniodawcy (kontrahenta), stosuje bardziej lub mniej rozbudowane
składniki dokumentacji. Bywa, że zakład sam opracowuje całą dokumentację na określony
wyrób, ale ze względu na pracochłonność, brak wysoko wykwalifikowanych specjalistów,
zakupuje częściową dokumentację na zamówiony wzór. Bardzo często niewielkie zakłady
kooperujące lub przetwarzające skóry futerkowe otrzymują od kontrahenta dosłownie
wszystko, począwszy od wzoru wyrobu, szablonów, skróconą dokumentację, materiały
bezpośrednie po igły i nici odpowiednie dla danego rodzaju skór. Bywa również że na czas
produkcji wypożyczają maszyny specjalistyczne, komputery z oprogramowaniem całego
cyklu produkcyjnego i rozliczeniowego, projektowanie wyrobów, itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
W małych zakładach kuśnierskich stosuje się często skróconą dokumentację techniczno 
technologiczną zwaną skróconą teczką techniczną.
W rzemieślniczych pracowniach usługowych, gdzie często na każdego klienta trzeba
opracować oddzielnie szablony uwzględniające indywidualne wymiary, typ figury i ustalony
fason, główną dokumentacją produkcyjną jest przyjęte zamówienie obejmujące:
 pobrane wymiary klienta,
 szkic uzgodnionego fasonu  wzoru wyrobu,
 ilość przeznaczonych skór i materiałów wykończeniowych,
 opracowane szablony.
Wysokie kwalifikacje rzemieślnika praktycznie zapewniają bezproblemowy przebieg
procesu wytwórczego i wysoką jakość wykonania.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaką rolę spełnia dokumentacja procesu produkcyjnego?
2. Jak dzieli siÄ™ dokumentacjÄ™ procesu produkcyjnego?
3. Co określa dokumentacja techniczna?
4. Co określają terminy: dokumentacja konstrukcyjna i technologiczna?
5. Jaka jest różnica między dokumentacją produkcyjną w dużym zakładzie, a w pracowni
rzemieślniczej?
6. Co określa dokumentacja techniczno  technologiczna DTT?
7. Z jakich składników składa się DTT?
8. Czy wszystkie zakłady kuśnierskie wykorzystują uniwersalną dokumentację procesu
produkcyjnego, jakÄ… jest dokumentacja techniczno  technologiczna DTT?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ znaczenie dokumentacji procesu produkcyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić, jakie zadania spełnia dokumentacja procesu produkcyjnego,
2) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Dokonaj podziału dokumentacji procesu produkcyjnego i przedstaw dokumentację ściśle
związaną z wytwarzanym wyrobem kuśnierskim.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną w przedsiębiorstwach odzieżowych,
2) dokonać analizy dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
W oparciu o analizę dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej przedstaw ogólnie
nazywaną dokumentację w procesie wytwarzania wyrobów kuśnierskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy poszczególnych składników obu dokumentacji,
2) omówić przyjętą praktycznie nazwę  dokumentacja techniczno  technologiczna DTT
jako dokumentację stosowaną w zakładach kuśnierskich,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
W oparciu o zagadnienia zawarte w poprzednich ćwiczeniach omów, czy we wszystkich
rodzajach zakładów kuśnierskich stosuje się dokumentację procesu produkcyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy, czy każdy zakład kuśnierski stosuje pełną dokumentacje techniczną lub
dokumentację techniczno  technologiczną DTT, czy też innego rodzaju dokumentację,
2) uzasadnić i zrobić krótką notatkę,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
W oparciu o otrzymany od nauczyciela rysunek żurnalowy futra wykonaj ogólny opis
składników DTT tego wyrobu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy rysunku żurnalowego futra i na jego podstawie opracować rysunek
modelowy, dane ogólne wyrobu, szkic rysunku technologicznego i opis obróbki
technologicznej,
2) uzasadnić propozycje wykonania,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- rysunek żurnalowy futra.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić znaczenie dokumentacji w procesie produkcyjnym?
ðð ðð
2) dokonać podziału dokumentacji w procesie produkcyjnym w
ðð ðð
zakładzie kuśnierskim?
3) wyjaśnić rolę dokumentacji techniczno  technologicznej w procesie
ðð ðð
wytwarzania wyrobów kuśnierskich?
4) dokonać analizy dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej?
ðð ðð
5) wykonać opis składników DTT określonego wyrobu?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.5. Normy zużycia materiałów i sporządzanie kalkulacji cen
4.5.1. Materiał nauczania
Ogólnie materiałami nazywamy przedmioty pracy, które pracownik przekształca za
pomocą narzędzi (środków pracy) w gotowy wyrób. Wyroby kuśnierskie charakteryzują się
stosunkowo dużymi kosztami materiałowymi, a szczególnie ilością i jakością skór
futerkowych. Dlatego racjonalne zużycie materiałów ma istotne znaczenie szczególnie przy
większej produkcji tego samego wzoru. Bez względu na wielkość zakładu kuśnierskiego
doskonali się metody normowania materiałów.
Ogólnie w kuśnierstwie przyjęto dwie zasadnicze grupy materiałowe:
 materiały podstawowe  które zostały zawarte w wyrobie kuśnierskim, a ich zużycie
(ilość) da się wyliczyć jak: skóry futerkowe, podszewki, tkaniny: wzmacniające
i materiały usztywniające, ocieplające, taśmy, klejonki, nici, zapięcia ozdobne itp.
 materiały pomocnicze  których zużycia (ilości) nie można wyliczyć na jednostkę wyrobu
i nie są one składnikami wyrobu gotowego np.: materiały biurowe, papier do wykonania
szablonów, klej, oleje do maszyn itp.
Praktycznie spośród materiałów podstawowych wyróżnia się: skóry futerkowe jako
główny składnik wyrobu i pozostałe materiały zwane wykończeniowymi (potocznie dodatki).
Dla potrzeb kalkulacyjnych zużyte materiały dzieli się na bezpośrednie (podstawowe)
i pośrednie (pomocnicze). Do potrzeb normowania materiałów podstawowych, w większych
zakładach kuśnierskich stosuje się określenia:
- wielkość średnioważona,
- procentówka
- teoretyczna norma zużycia,
- średnioważona teoretyczna norma zużycia,
- norma techniczna,
- średnioważona norma techniczna.
Ciało  figura każdego człowieka ma indywidualny kształt i wielkość. Zadaniem
wytwórców odzieży jest zapewnienie możliwie największej ilości osób wyboru odpowiedniej
wielkości kupowanej odzieży. W tym celu przeprowadza się pomiary antropometryczne
bardzo dużej ilości osób danej nacji, płci i wieku.
Wielkości odzieży ustala się na podstawie tabel antropometrycznych, zawierających
szczegółowe pomiary sylwetki  figury ludzkiej. Odpowiednie grupy wymiarów zestawia się
ze sobą i sporządza na ich podstawie tabele. Wymiary są podzielone w taki sposób, że niemal
każdemu rodzajowi figury odpowiada jeden rozmiar danej populacji.
Wielkości odzieży damskiej ustalono, przyjmując za podstawę:
- wzrost  wz,
- obwód klatki piersiowej  opx,
- obwód bioder  obt,
np. 168/96/100.
Wielkość odzieży męskiej i chłopięcej ustalono przyjmując za postawę:
- wzrost  wz,
- obwód klatki piersiowej  opx,
- obwód talii (pasa)  ot,
np. 174/100/88.
Podstawą oznaczania wielkości odzieży dziecięcej jest wzrost, rozpoczynający się od
wzrostu 50 cm, a następnie wzrastający co 6 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Współcześnie w celach handlowych uproszczono oznakowanie wielkości odzieży
symbolami S, M, L, XL, XXL, XXXL. Bardzo często w zależności od kraju wytwarzającego
tak oznakowaną odzież, kupujący ma problem, jeśli nie przymierzy tak oznakowanego
wyrobu, ponieważ różne nacje mają inne typy i taki wyrób jest nieproporcjonalny dla innych.
To jest wygodne dla producentów odzieży o niskiej jakości wytwarzanej na masową skalę.
Wyroby odpowiadające pewnym standardom lub odzież ekskluzywna musi być oznakowana
nie tylko wg kryterium wielkości odzieży, ale nawet typu figury: A  szczupła, B  normalna,
C  tęga, D  korpulentna.
Określenie wielkości  rozmiarów wg oznaczeń niemieckich, amerykańskich,
angielskich, europejskich są również mało czytelne dla użytkownika.
Podane oznaczenia wielkości np. niemieckie dla odzieży męskiej  wielkość normalna 
44, 46, 48, 50 lub dla osób krępych 22, 23, 24 & ..29, czy osób szczupłych 90, 94, 98, są nie
tylko tajemnicze, nie mówiące wprost o zależnościach względem figur, ale mogące
wprowadzić zamieszanie w ich odczytywaniu. Oznaczenie takie jest czytelne jedynie dla
 wtajemniczonych specjalistów posługujących się szczegółowymi tabelami. Dlatego polskie
oznaczenia ustalone przez dawny Centralny Ośrodek Badawczo  Rozwojowy Przemysłu
Odzieżowego, określały jednolity sposób oznaczania wielkości odzieży.
Wielkość średnioważona jest wyliczana wówczas, gdy udziały procentowe, tj. liczby
wyrobów poszczególnych wielkości są różne w danym zamówieniu - cena ostateczna wyrobu
jest ustalona bez względu na wielkość wyrobu i normę zużycia materiałów.
Procentówka  oznacza procentowy udział poszczególnych wielkości (i rozmiarów
i wzrostów) w całym zamówieniu produkowanej serii wyrobów. Teoretyczna norma zużycia
jest to suma powierzchni elementów szablonów odzieży powiększona o procentowy wskaz
nik
wypadów wewnętrznych. Norma ta określa w sposób teoretyczny planowane zużycie skór
futerkowych na jednostkę wyrobu w sztukach, a w skórach o dużej powierzchni rozliczana
wg szt./dcm2. Norma zużycia skór owczych, jagnięcych, z
rebaków, cielaków, itp. - przyjmuje
się planowaną ilość w sztukach i określoną powierzchnię, powiększoną o % ilość wypadów
wewnętrznych, ustaloną doświadczalnie przez dział przygotowania produkcyjnego.
Orientacyjne teoretyczne normy zużycia skór futerkowych na kurtkę, futro zamieszczono
w tabeli1.
Tabela 1. Teoretyczne normy zużycie skór futerkowych na kurtkę i futro
Rodzaj skór Zużycie w szt. lub szt./dcm2
futerkowych kurtka futro
królicze 23 szt. 36 szt.
nutrii 17 szt. 28 szt.
piżmaki:
grzbiety 70 szt. 120 szt.
brzuszki 110 szt. 160szt.
norki 19 szt. 45 szt.
lisy rude 10 szt. 16 szt.
owcze 5 szt. / 270 dcm2 7 szt. / 380 dcm2
jagnięce 11 szt. / 350 dcm2 18 szt. / 510 dcm2
Teoretyczna norma zużycia tkanin (podszewka) jest sumą powierzchni elementów
szablonów odzieży, powiększoną o procentowy wskaz
nik wypadów wewnętrznych
i w sposób teoretyczny określa długość odcinka tkaniny, dla określonej szerokości, który nie
powinien być przekroczony przy sporządzaniu układu kroju dla danego wyrobu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Psz Å"100
Nteor =
100 -Ww
Nteor - norma teoretyczna
Psz  powierzchnia szablonów,
Ww  wypad wewnętrzny.
Norma techniczna stosowana jest dla skór futerkowych o określonej wielkości na
poszczególne elementy wyrobu  uwzględnia układ skór. Norma techniczna dla tkanin jest to
układ szablonów sporządzony dla jednego lub kilku wyrobów.
Poszczególne zużycie skór futerkowych może być w praktyce weryfikowane z uwagi na
użycie skór o innej jakości lub wielkości. Dlatego do kalkulacji cen przyjmuje się
średnioważoną normę techniczną. W wytwarzaniu wyrobów kuśnierskich metodą
indywidualną  rzemieślniczą, podstawą do ustalenia normy zużycia materiałów
podstawowych jest rodzaj i fason wyrobu, rodzaj i jakość użytych materiałów oraz wymiary
klienta. Wielkie znaczenie w ustaleniu zużycia materiałów ma wyobraz
nia i doświadczenie
zawodowe kuśnierza, a to wpływa na koszty wytwarzania i ostateczny efekt rentowności
i cenÄ™ wyrobu.
Wielkość kosztów zorganizowania procesu wytwórczego wyrobów kuśnierskich, jest
odwrotnie proporcjonalna do ilości, długości serii i wzoru wyrobu. Ogólnie podczas
sporzÄ…dzania kalkulacji, analizuje siÄ™:
koszty bezpośrednie,
koszty pośrednie.
Na koszty bezpośrednie składają się:
koszty zużytych materiałów,
koszty przygotowania produkcji
koszty robocizny.
Koszty pośrednie związane są z kosztami utrzymania zakładu  administracyjnymi.
Ostateczna cena wyrobu jest wynikiem kosztów bezpośrednich, pośrednich i założonego
zysku  jako cena zbytu brutto. Cena zbytu wyrobu przeznaczonego do dalszej sprzedaży
powiększona jest o marżę handlową  jako cena netto detaliczna, ustalona jest przez
sprzedajÄ…cego.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak klasyfikujemy używane materiały w procesie wytwarzania wyrobów kuśnierskich?
2. W jakim celu stosuje się normowanie zużycia materiałów?
3. Co określa termin  wielkość wyrobu ?
4. Co określa termin  wielkość średnioważona ?
5. Co określa termin  procentówka ?
6. Co określa termin  teoretyczna norma zużycia ?
7. Co określa termin  norma techniczna ?
8. Jakie zależności wpływają na średnie zużycie skór futerkowych w wyrobie kuśnierskim?
9. Jakie podstawowe koszty uwzględnia się, ustalając cenę fabryczną  zbytu?
10. Co składa się na koszty bezpośrednie?
11. Co to są koszty pośrednie?
12. Jaki wpływ na cenę ma wielkość produkcji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Scharakteryzuj kryteria podziału materiałów stosowanych w wyrobach kuśnierskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) podać definicję materiałów podstawowych i pomocniczych,
2) wymienić przykłady powyższego podziału,
3) opracować krótką notatkę,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij istotę normowania zużycia materiałów dla potrzeb kalkulacyjnych i okresowo 
rozliczeniowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy podziału materiałów do potrzeb kalkulacyjnych i rozliczeniowych,
2) sporządzić krótką notatkę,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 3
W oparciu o otrzymane od nauczyciela liczby przedstawiajÄ…ce pobrane wymiary z figury
klienta np.: 170 cm, 96 cm, 104 cm przyporządkuj symboliczny zapis i określ pojęcie,  termin
znaczeniowy .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać symboliczne określenie wymiarów odcinków konstrukcyjnych odzieży,
odpowiadające tym wielkościom (wz, opx, obt),
2) zapisać symbole i faktyczną nazwę odcinków,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 4
Określ, w jakich sytuacjach stosuje się następujące terminy związane z normowaniem
zużycia materiałów: wielkość średnioważona, procentówka, norma techniczna
i średnioważona norma techniczna.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać opis  definicje tych pojęć,
2) dokonać analizy, czy zawsze te pojęcia bywają stosowane przy ustaleniu norm zużycia
materiałów,
3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 5
W oparciu o otrzymane dane od nauczyciela ustal teoretyczną normę zużycia skór
króliczych na błam. Wykonaj szkic rozmieszczenia skór w rzędach i szeregach błamu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać wzór na obliczenie teoretycznej normy zużycia (dotyczy tkanin, skór),
2) obliczyć powierzchnię skóry króliczej i powierzchnię błamu. Przyjąć założony wskaz
nik
wypadów  ścinków ze skóry króliczej. Obliczyć teoretyczną normę zużycia skór,
3) zapisać ustalenia,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- pobrane przez nauczyciela wymiary skór, błamu i przyjęty dla danego rodzaju skór
wskaz
nik wypadów wewnętrznych podawany w %,
- kalkulator.
Ćwiczenie 6
Określ zależności mające wpływ na racjonalne ustalenie normy technicznej skór
futerkowych na wyrób kuśnierski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przypomnieć sobie warunki jakościowego doboru skór futerkowych na wyrób,
2) dokonać analizy projektu wyrobu i optymalnego doboru układu skór w wyrobie,
3) zapisać ustalenia,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika.
Ćwiczenie 7
Wykonaj podział kosztów dla sporządzania kalkulacji ceny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy poszczególnych kosztów,
2) ustalić wpływ kosztów na wielkość ceny,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- kalkulator.
Ćwiczenie 8
W oparciu o otrzymane od nauczyciela składniki kosztów oblicz cenę wyrobu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) mając dane poszczególnych składników kosztów zaplanować wielkość zysku i ustalić
cenÄ™ fabrycznÄ… producenta  zbytu,
2) wykonać obliczenia,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- poradnik dla ucznia,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić kryteria podziału klasyfikacji materiałów stosowanych
ðð ðð
w wyrobach kuśnierskich?
2) wyjaśnić potrzebę normowania materiałów?
ðð ðð
3) obliczyć normę teoretyczną zużycia skór króliczych na błam,
ðð ðð
o wymiarach 110 x 150 x 130 cm znając średnią wielkość skór
króliczej 30 x 20 cm?
4) dokonać analizy jakościowej skór futerkowych przeznaczonych na
ðð ðð
futro?
5) dokonać analizy kosztów potrzebnych do ustalenia ceny wyrobu?
ðð ðð
6) obliczyć cenę wyrobu znając składniki kosztów produkcyjnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
instrukcja,
zestaw zadań testowych,
karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podmiotem gospodarczym jest
a) osoba lub jednostka organizacyjna, która prowadzi we własnym imieniu działalność
gospodarczÄ….
b) miejscowość, budynek, maszyny, wyposażenie zakładu.
c) osoba nadzorująca działalność w określonym zawodzie.
d) bank prowadzÄ…cy rachunek rozliczeniowy.
2. Przedsiębiorstwa w sektorze publicznym prowadzące działalność gospodarczą to
a) spółdzielnie.
b) przedsiębiorstwa państwowe.
c) zakłady rzemieślnicze.
d) spółki cywilne.
3. Typ produkcji określa
a) liczbę produkowanych wyrobów tego samego wzoru w określonym czasie i danych
warunkach.
b) sposób wykonywania wyrobów.
c) sposób ustawienia stanowisk pracy.
d) sposób wykonywania wyrobów w danych warunkach.
4. Metody wytwarzania odzieży określają
a) sposób produkcji i stosowane urządzenia.
b) ustawienie maszyn.
c) sposób wykonania wyrobu oraz ilości pracowników go wykonujących.
d) sposób zorganizowania pracy.
5. Systemy organizacji produkcji określają
a) sposób ustawienia stanowisk pracy i przebiegu produkcji.
b) system wyprodukowania wyrobu w określonym czasie.
c) ilość osób zatrudnionych podczas produkcji wyrobów.
d) przemyślany tok produkowania wyrobów kuśnierskich.
6. Środki wytwórcze określają
a) środki pracy  budynki, maszyny, urządzenia.
b) przedmioty pracy  surowce, materiały.
c) pracÄ™ ludzkÄ….
d) środki pracy, przedmioty pracy, pracę ludzką.
7. W rzemieślniczych zakładach kuśnierskich stosuje się metody wytwarzania odzieży:
a) taśmową i seryjną.
b) taśmowo  sekcyjną.
c) potokową zsynchronizowanymi grupami obróbkowymi.
d) indywidualna i grupowÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
8. Najwyższe kwalifikacje zawodowe kuśnierza wskazane są na stanowiskach
a) dyrektor zakładu.
b) magazynowanie, dobieranie, krojenie.
c) dobieralnia, krojownia, szwalnia, nabijanie.
d) kontrola jakości.
9. Proces produkcyjny określa
a) przetwarzanie surowca, materiału.
b) wszystkie czynności w wyniku których surowiec przekształca się w gotowy wyrób.
c) metody pracy na danym stanowisku.
d) technologiÄ™ pracy.
10. Proces produkcyjny dzieli siÄ™ na:
a) dobieranie, krojenie, szycie.
b) proces technologiczny i proces pomocniczy.
c) proces przygotowawczy i obsługowy.
d) bezpośredni i pośredni.
11. Proces technologiczny określa
a) podział czynności podczas wytwarzania wyrobu.
b) przygotowanie dokumentacji technologicznej.
c) składniki techniczno  technologiczne.
d) sposób wykonania operacji technologicznych.
12. Dokumentacja procesu produkcyjnego spełnia zadania
a) instruktażowe.
b) informacyjne.
c) normatywne.
d) instruktażowe, informacyjne i normatywne.
13. Dokumentacja procesu produkcyjnego dzieli siÄ™ na
a) technicznÄ… i ekonomicznÄ….
b) opisowÄ… i rysunkowÄ….
c) konstrukcyjnÄ… i rysunkowÄ….
d) technologicznÄ… i opisowÄ….
14. W zakładach kuśnierskich stosowana jest uniwersalna robocza dokumentacja techniczno 
technologiczna (DTT), która zawiera:
a) normy zużycia materiału, kalkulacje kosztów.
b) typy produkcji, metody wytwarzania wyrobu.
c) rysunek lub fotografie modelu, rysunki techniczne, opis ogólny wyrobu, wymagania
techniczne, zestawienie konstrukcyjne części składowych, opis obróbki
technologicznej, tabelę wymiarów, szablony i układy szablonów.
d) podział procesu technologicznego wykonania wyrobu kuśnierskiego.
15. Materiałami bezpośrednimi do wytwarzania wyrobów kuśnierskich są
a) skóry futerkowe.
b) skóry futerkowe i podszewka.
c) wszystkie materiały, których zużycie można wyliczyć.
d) materiały podstawowe i pomocnicze.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
16. Teoretyczna norma zużycia materiałów określa
a) procentowy udział poszczególnych materiałów.
b) powierzchnię szablonów.
c) długość tkaniny.
d) sumę powierzchni szablonów powiększoną o wskaz
nik wypadów wewnętrznych.
17. Układ skór futerkowych w wyrobie określa
a) ułożenie skór na elementy wyrobu.
b) rozmieszczenie skór na elementy wyrobu, z uwzględnieniem ustalonego sposobu
Å‚Ä…czenia.
c) ułożenie skór na elementy wyrobu wg normy zużycia.
d) układ szablonów dla danego wzoru.
18. Dla średnich wymiarów skóry króliczej: długość 25 cm, szerokość 20 cm oraz wymiarów
błamu: długość 110 cm, szerokość dołem i górą po140 cm, norma zużycia skór bez
uwzględnienia ich ciągliwości wynosi
a. 28 sztuk.
b. 29 sztuk.
c. 30 sztuk.
d. 31 sztuk.
19. Zapis: wielkość odzieży 170 / 96 / 104 oznacza
a) wzrost, długość spodni, długość wyrobu.
b) wzrost, objętość klatki piersiowej, objętość bioder.
c) wzrost, objętość klatki piersiowej, objętość pasa.
d) wzrost, objętość klatki piersiowej poniżej piersi, objętość klatki piersiowej przez
piersi.
20. Cena detaliczna  netto kurtki ze skór króliczych o składnikach kosztów wynoszących:
materiały  400zł, koszty wytworzenia  400 zł, założony zysk 10%, marża handlowa
10% wynosi
a) 880 zł.
b) 888 zł.
c) 946 zł.
d) 968 zł.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Organizowanie procesu wytwarzania wyrobów futrzarskich
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
6. LITERATURA
1. Burzyński Cz.  praca zbiorowa: Kuśnierstwo. Wydawnictwo Naukowo  Techniczne,
Warszawa 1986
2. Kazik R., Krawczyk J.: Technologia Odzieży. WSiP, Warszawa 1996
3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1996
4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kadr.
Fundusz Współpracy. Warszawa 1996
5. Samek P.:  tłumaczenie z języka niemieckiego: Krawiectwo. Technologia. WSiP S.A.,
Warszawa 1999
6. Wożniczka B.: Technologia wytwarzania odzieży. Stowarzyszenie Oświatowców
Polskich, Toruń 1995
7. Musiałkiewicz J.: Podstawy przedsiębiorczości. Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
2007.
Czasopisma:
 Odzież
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34