3184153004

458 D. FRĄCKOWIAK I IN. [20]

się do pierwszego przypuszczenia i rozpatrują możliwość wpływu „powrotnych” przekazywań, które w badanym układzie mogą zachodzić przede wszystkim przedrelaksacyjnie, bo ze względu na przesunięcie stokesowskie między pasmem absorpcji i emisji, po relaksacji są mało prawdopodobne.

Za typową (R^-6) zależnością prawdopodobieństw przekazywania pomiędzy molekułami chlorofilów w roztworach, przemawiają również wyniki uzyskane w naszym laboratorium. Eksperymentalnie wyznaczone wydajności przekazywania pomiędzy chlorofilem c i chlorofilem a w roztworach dosięgają obserwowanych in vivo i zgodne są z teoretycznymi przewidywaniami (80, 81) teorii Forstera.

Odchylenia od rozpatrywanej zależności obserwuje się przede wszystkim w układach zawierających karotenoidy i porfiryny. Własności niektórych układów zawierających te barwniki można wyjaśnić kombinacją przed i po relaksacyjnego przekazywania energii (82).

Jeszcze bardziej przekonywujące wyniki dotyczące szybkości przekazywania energii K ~ R^-3 otrzymano w przypadku luteiny i chlorofilu w układach detergentowych (83). W układach tych agregacja chlorofilu jest częściowo hamowana przez obecność luteiny, przy czym oba barwniki są wbudowane w układy micelarne. Wydajność przekazywania energii jest porównywalna z wydajnością in vivo (15%); R_c, przy założeniu równomiernego układu barwników, wynosi 25A. W dawniejszych pracach (84) przy badaniu podobnego układu (^-karoten z chlorofilem) otrzymano tak małe R₀ = 8,5A, że trudno było mówić o dipolowo—dipolowym rezonansowym oddziaływaniu barwników (3). Otrzymane obecnie w układzie micelarnym wyniki (83) wydają się tym bardziej wiarogodne, że w podobnym ośrodku, ale zawierającym jedynie chlorofil a, otrzymano R₀ = 56A (86); chlorofil b — R = 43A (85). Obie te wielkości są zbliżone do R₀ roztworów tych chlorofili w typowych rozpuszczalnikach, co świadczy o tym, że wyniki w przypadku mieszaniny luteiny i chlorofilu nie są związane z tworzeniem miceli (85, 86). Wiadomo jednak, że w układach micelarnych powstaje wiele typów agregatów barwników (87) i agregatów barwnikowo-detergento-wych (88), co utrudnia oszacowanie wzajemnych odległości D i A.

Również badania biliproteidów sinic (89) sugerują, że przy przekazywaniach energii wzbudzenia od tych kompleksów pigmentowo-białkowych do chlorofilu występuje zależność K ~ R^-x gdzie 3 < x < 5. Sugestie te opierają się jednak na grubych oszacowaniach odległości pomiędzy grupami chromoforowymi badanych układów. Dokładniejsze badania i rachunki są obecnie w toku. Pewne jest już jednak, że zmiany w konformacji białek wpływają znacznie na wydajność przekazywania energii pomiędzy grupami chromoforowymi biliproteidów (90) oraz, że występują chromofory o różnej wydajności fluorescencji (51).