3329133155

Część pierwsza, prostsza i jednocześnie bardziej podstawowa, składa się z twierdzeń o postaci:

„Działanie X, w warunkach W_t wywołuje zmianę Z_P .

Twierdzenia części drugiej mają postać dwustopniową:

„Działanie X_G w warunkach W_c wywołuje zmianę Z_G, która z kolei, przy spełnieniu dodatkowych warunków W_w wywołuje zmianę Z_P .

♦    ł

io    i b

Rys. 1.2. Dwa źródła zmiany behawioralnej: a — zmiana środowiska, b — zmiana struktury

W schematach tych interpretujemy poszczególne zmienne w następujący sposób.

1. Zbiór zmian Z_P ograniczamy do zmian zachodzących w jednostce i dalej — wykluczając zmiany w biologicznej strukturze organizmu — do zmian psychicznych. Ten ostatni termin jest wszakże tak niejasny, że wielu psychologów zechciałoby zastąpić go terminem „zmiana behawioralna”, czyli zmiana w jawnym, motorycznym lub werbalnym zachowaniu się jednostki. Propozycja ta nie uwzględnia jednak faktu, że u podłoża zachowania się każdego osobnika leży wewnętrzna, wrodzona lub nabyta struktura transformująca węższy lub szerszy zbiór zmian stanów otoczenia w zbiór odpowiedzi jednostki. Prostym przykładem takiej transformacji opartej na strukturze wrodzonej jest odruch bezwarunkowy, przykładem zaś najbardziej złożonym — Piagetowska kompensacja rzeczywistych i potencjalnych zmian środowiska oparta na strukturach operacyjnych inteligencji. Wynika stąd bezpośrednio, że istnieją przynajmniej dwa rodzaje zmian behawioralnych. Pierwszy tworzą zmiany wywołane modyfikacjami środowiska, a ściślej tych aspektów środowiska, na które jest „wrażliwa” określona struktura, drugi zaś tworzą zmiany wywołane modyfikacjami samej struktury. Myśl tę ilustruje rysunek 1.2, na którym S oznacza zmienność środowi-

10