3329133169

Rozdział

pierwszy

Ogólna

chara kterystyka teorii

wychowania

1. Struktura pedagogiki

Pedagogika jest to nauka o wychowaniu człowieka.

Wychowanie jest działalnością, w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka.

Te dwie definicje nie są, być może, najbardziej fortunnym wstępem do dalszych rozważań — pierwsza wydaje się przez swą oczywistość zbędna, druga zaś jednogłośnie zostanie uznana za wadliwą, bo jest zbyt szeroka. Zgadzając się z tym ostatnim zarzutem, nie podejmiemy jednak w tym miejscu prób jej zwężania, by nie stracić nic z jej prostoty, która pozwoli na wyraźniejsze ukazanie kilku spraw podstawowych.

Rozpoczniemy od stwierdzenia, że wychowanie w nakreślonym rozumieniu może się stać przedmiotem refleksji naukowej na dwa sposoby: jako fakt i jako zadanie.

Działalność wychowawcza jest nieodłącznym składnikiem społecznej formy życia człowieka. W każdym czasie i miejscu wspólnota ludzka musiała uporać się z problemem, który w świecie zwierząt skutecznie rozwiązała natura: z problemem zachowania ciągłości swego istnienia wbrew biologicznemu starzeniu się i wymieraniu jej członków. Tym rozwiązaniem jest właśnie wychowanie. Gdy obejmiemy spojrzeniem różne epoki dziejowe i różne społeczności, otrzymamy przestrzennie zróżnicowany i historycznie zmienny zbiór faktycznie stosowanych praktyk wychowawczych. Te praktyki — właśnie jako zaistniałe fakty — stają się przedmiotem badań licz-

5