3574672289

Podsumowanie _ _ 45

nowych sposobów samorealizacji. Nie zawsze udaje się skutecznie przezwyciężyć stresujące sytuacje zawodowe. Wówczas może dojść do powstania patomechanizmów zawodowych, na przykład syndromu wypalenia zawodowego lub deformacji osobowościowych. Kazimierz Suszek proponuje klasyfikację deformacji nauczycielskich osobowości ze względu na koncentrację nauczycieli na zadaniach lub na własnym Ja⁶⁶. Ci nauczyciele, którzy w sposób zaburzony realizują swoją rolę przez koncentrację na zadaniach, mogą zamienić się zdaniem autora w: „urzędnika” (dbającego głównie o realizację programów), „przedmiotowca” (skoncentrowanego na przedmiocie, którego naucza), „selekcjonera” (skoncentrowanego na wynikach nauczania), „egzekutora” (angażującego w nauczanie rodzinę ucznia, jego środowisko, innych nauczycieli). Z kolei ci nauczyciele, którzy w zaburzony sposób wypełniają cele edukacyjne, koncentrując się na własnym to: „radarowiec” (uzależniony od opinii środowiska na własny temat), „brakorób” (wykonujący pracę powierzchownie i niedokładnie), „gwiazdor” (przypisujący sobie sukcesy ucznia), „nieudacznik” (ofiara ciągłych niepowodzeń pedagogicznych)⁰⁷.

Wielość możliwych zaburzeń roli nauczycielskiej wskazuje na fakt, że zawód ten nie jest wolny od patologii, dlatego mówiąc o osobowości nauczyciela, trzeba uwolnić się od romantycznej wizji nauczyciela — niepodważalnego wzorca moralnego i ponownie podkreślić wagę kompetencji autobiograficznej (samorefleksyjnej, autokreacyjnej), która obok kompetencji zawodowych jest istotnym czynnikiem zawodowego rozwoju nauczyciela.

Podsumowanie

Chciałabym jeszcze raz podkreślić, jak przemiany współczesnej kultury i obecna sytuacja edukacyjna (w tym reforma) warunkują pracę i realizację roli nauczyciela. Nauczyciel i szkoła są „zakorzenieni we współczesność”, zarówno „oddolnie”, przez konieczność reagowania na doraźne potrzeby swoich uczniów, jak i „odgórnie”, przez dostosowanie treści nauczania i działań do społeczno-cywilizacyjnych i kulturowych przemian o charakterze globalnym. Postawiona teza o zmierzchu tradycyjnego modelu nauczyciela wymaga refleksji nad tym, czy obecnie uzasadnione

⁶⁶    K. Suszek: Stres organizacyjny a deformacje osobowościowe nauczycieli. W: ^Zeszyty Naukowe Uniwersytet Szczeciński”, Psyche 4. Szczecin 2000, s. 56—57.

⁶⁷    Tamże, s. 58—66.’