4442198781

i ich stosunku do świadomości, kwestią zaś, jak organizm wyzyskuje odzwierciedlenia w swoich reakcjach na otoczenie w ogóle nie zajmował się. O informacje z tego zakresu zwrócić się należy do badacza

przystosowania, Pawłowa, który może nie jest zdolny do tak dokład-

• _ą

nej rejestracji procesów nerwowych jak elektrofizjolog, ale za to patrzy na nie właśnie „od strony” zachowania się osobnika i jego stosunków ze środowiskiem.

Należy jednak podkreślić raz jeszcze, że wysunięty tu problem interpretacji wskaźników ma charakter funkcjonalny i jest ustawiony inaczej, niż analogiczna kwestia psychofizjologiczna: chodzi tu o zastosowanie pojęcia „odzwierciedlanie" do wyjaśnienia nie świadomości, ale zachowania się zwierząt, a w dalszej konsekwencji też i ludzi. Można inaczej powiedzieć, że pytamy nie o sposób, w jaki organizmy uświadamiają sobie przedmioty na podstawie odzwierciedleń bodźców, ale o to, jak wyzyskują one te odzwierciedlenia przy kierowaniu się cechami przedmiotów zewnętrznych w tych wszystkich wypadkach, w których odzwierciedlenia z tych czy innych powodów nie są prawidłowymi odpowiednikami odnośnych cech.

Takie sformułowanie zagadnienia nie ma też nic wspólnego z epi-stemologicznym problemem, czy człowiek bezpośrednio poznaje przedmioty takimi, jakimi one rzeczywiście są „same w sobie”, czy też tylko ich „symbole”. Pozornie mogłoby się komuś wydawać, że jest wprost przeciwnie. Mianowicie, dla wytłumaczenia „interpretacji” wskaźników musimy przyjąć, że mózg odzwierciedla nie tylko wskaźniki właściwości, ale również same właściwości, bo interpretacja wskaźników cechy jest możliwa tylko wtedy, gdy osobnik dysponuje doświadczeniem co do samej cechy. Gdybyśmy przyjęii, ^Ze mózg odzwierciedla zawsze tylko wskaźniki, wówczas poprawna °rientacja w cechach byłaby nie tylko zupełnie problematyczna, lecz wręcz przypominałaby humorystyczny wyczyn barona Miinch-h a u s e n a, który za własny warkocz wyciągnął się z wody. Ktoś mógłby próbować wyzyskać tę tezę dla udowodnienia, że wobec ^tego istoty żywe są zdolne do bezpośredniego odzwierciedlania obiektywnych właściwości przedmiotów otoczenia. Ale należy pamiętać, że „prawidłowe odzwierciedlenie cechy” nie oznacza w tym kon-

232