4442199017

mie« — »nie rozumie«? Wyrazy te nie mówią nic określonego i należy je również wytłumaczyć”. Prawdopodobnie idzie tu o to, że tego rodzaju terminy psychologiczne w treści swej nie wskazują powiązania stanów- świadomości z procesami nerw-owymi stanowiącymi ich fizjologiczne podłoże i domagają się „wytłumaczenia” z tego właśnie punktu widzenia.

Próbując jeszcze dokładniej zrozumieć tę ideę można by powiedzieć, że procesy psychiczne rozumiane w duchu introspekcjonizmu pojawiają się nie w-iadomo skąd, niby jakiś deus ex machina i wpływają na zachowanie się w- sposób niezależny od przyrodniczych praw rządzących organizmem, takie zaś pojmowanie ich było dla Pawłowa właśnie „indeterministyczne”. Pawłów zaznacza przy tym, że ta właściwość pojęć psychologicznych nadaje interpretacjom zacho-w-ania się charakter tłumaczeń ostatecznych, w stosunku do których nie ma co pytać o dalsze wyjaśnienia, tak samo jak nie ma wyjaśnienia dla niespodziewanych wystąpień bóstw w sztukach starożytnych. Hipotezy psychologiczne są w^rskutek tego, zdaniem Pawłowa, bezpłodne, ponieważ nie nasuwają żadnych dalszych problemów: „Stanowisko psychologiczne — tak ujmuje to Pawłów w polemice z Mun-kiem — utknęło na martwym punkcie i nic nie może dodać do słów »rozumie« — »nie rozumie«”.

6. Niedokładność pojąć introspekcyjnych. Ostatnia wreszcie teza Pawłowa stwierdza, że pojęcia psychologiczne są zbyt niedokładne, aby za ich pomocą można było wytłumaczyć całą bogatą skalę faktów-, z którymi ma do czynienia badacz zachowania się istot żywych. Pojęcia te mają, w-edług Pawłowa, „gruby, empiryczny charakter, który stanowi nieprzezwyciężoną przeszkodę w analizie subtelnych zjawisk wyższej czynności nerwowej” (Paw-łow, 1949, t. III, str. 152). Pawłów- nie rozwinął bliżej tej myśli. Można by dopatryw-ać się w niej poglądu, że introspekcja jest zbyt mało dokładną formą obserwacji, aby pojęcia utworzone na jej podstawie nadawały się do analizy mechanizmu zachowania się, podobnie jak pojęcia, tw-orzone na podstawie obserwowania przedmiotów zewnętrznych gołym okiem są za mało dokładne dla badań fizycznych czy chemicznych,

35