456718738

Około roku 1900 Tadeusz Wróblewski reaktywował - w gronie przyjaciół i znajomych - Towarzystwo Szubrawców, którego sobotnie spotkania trzydziestu trzech członków odbywały się „w pełnym bibliofilskiego uroku mieszkaniu Wróblewskiego, tzw. Gospodzie pod Rakarzem”. Towarzystwo dla uczczenia pięćdziesięciolecia urodzin swego założyciela, ogłosiło w 1908 r. konkurs na ekslibris dla jego biblioteki. Wygrał go Adam Półtawski - znakomity grafik i typo-graf, autor „antykwy polskiej”, obecnie zwanej od jego nazwiska „antykwą Półtawskie-go” - za miedzioryt przedstawiający herb rodziny Wróblewskich „ślepowron z odmianą” oraz dekoracyjnymi labrami i symbolicznym światłem.

W 1912 r. T. Wróblewski powołał Towarzystwo Biblioteki im. Eustachego i Emilii Wróblewskich. W pierwszych paragrafach statutu zapisał, że inicjatywa ta stawia sobie za podstawowe zadanie „urządzenie i utrzymanie w mieście Wilnie księgozbioru, zbioru map, rycin i innych utworów drukarskich, jako też rękopisów, aktów dawnych, pieczęci itp. w celu korzyści ogólnej, naukowej i oświatowej”. W lutym 1913 r. przekazał aktem donacyjnym Towarzystwu swoje książki, rękopisy, archiwalia, ryciny, mapy, fotografie, medale i medaliony, obrazy, rzeźby, masoni-ka, a także uprzednio zakupiony plac przeznaczony na siedzibę Biblioteki.

Niestety I wojna światowa uniemożliwiła T. Wróblewskiemu wybudowanie nowego gmachu dla kolekcji. Stracił większość przechowywanych na ten cel funduszy, które miał ulokowane w papierach wartościowych oraz gotówce. Na szczęście w wyniku działań wojennych jego zbiory nie ucierpiały. W tym czasie zostały uporządkowane i zinwentaryzowane przez ich założyciela, przy wsparciu niejakiej Teresy Zakrzewskiej (późniejszej kierowniczki Biblioteki Miejskiej nr 1 w Wilnie).

W 1922 r. Towarzystwo otrzymało nowy statut i nazwę: Towarzystwo Pomocy Naukowej im. Eustachego i Emilii Wróblewskich.

Wnętrze Biblioteki im. E. i E. Wróblewskich (mieszkanie T. Wróblewskiego)

Jego misją dalej było utworzenie w Wilnie biblioteki z bogatym aparatem naukowym, który służyłby „uczącym i uczniom wszelkich zakładów naukowych bez różnicy narodowości i wyznania”. Na czele Towarzystwa stał komitet składający się z dziewięciu członków, obieranych dożywotnio. Pierwszym prezesem został Marian Zdziechowski (historyk literatury, filolog, publicysta oraz rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie), wiceprezesem i jednocześnie kustoszem zbiorów - sam fundator.

W 1925 r. zbiory składały się z 80 tys. wol. książek, druków ulotnych, map, rękopisów, dokumentów pergaminowych, korespondencji, fotografii, pieczęci, medali i innych numizmatów. Do najcenniejszych obiektów należały m.in. przywileje królewskie, kopie i oryginały akt sądowych grodzkich i ziemskich od 1493 r., autografy Józefa Ignacego Kraszewskiego, Jana Czeczotta, Józefa Korzeniowskiego, Władysława Syrokomli, materiały do dziejów uniwersytetów w Warszawie i Wilnie, korespondencja z wydawnictwem Józefa Zawadzkiego, również zbiory masońskie. Masonika były różnej proweniencji, pochodziły m.in. z biblioteki Wincentego hrabiego Łosia czy Lucjana Uziębły - wileńskiego publicysty i kolekcjonera. Zawierały „[...] prawie komplet znaków lóż litewskich wszystkich siedmiu stopni, włącznie do Kawalera Krzyża różanego oraz wiele znaków innych lóż, pamiątki pozostałe po znanych masonach, jak prałat Michał Dłuski, Dominik Moniuszko, prof. Jan Wolfgang, Bartłomiej

17