4631369953

NARZĘDZIA CHEMII KOMBINATORYCZNEJ. CZĘŚĆ 2 1065

WSTĘP

Główną metodą otrzymywania bibliotek związków organicznych w chemii kom-binatoryczncj jest synteza na nośniku stałym [1,2]. Synteza na nośniku jest również jedną z nowoczesnych metod stosowanych do otrzymywania pojedynczych związków takich jak oligopcptydy, oligonuklcotydy i oligosacharydy oraz innych, których otrzymanie metoda tradycyjną jest bardziej kłopotliwe [3], Każda synteza na nośniku stałym, którym jest zazwyczaj odpowiednio przygotowany polimer [4] wymaga przyłączenia substratu do nośnika w taki sposób, aby możliwe było przeprowadzenie na substracie reakcji, a następnie odłączenie produktu. Takie kowalencyjne połączenie molekuły substratu z nośnikiem realizowane jest za pomocą specjalnej struktury, określanej jako łącznik (ang. linker). Według przyjętej definicji łącznik jest to dwufunkcyjny fragment struktury łączący syntetyzowaną molekułę z nośnikiem stałym lub rozpuszczalnym, który może być rozerwany w celu odłączenia syntetyzowanego związku od podłoża [5-7], Chemia łączników do syntezy na nośniku stałym (często określanej syntezą na fazie stałej, w skrócie SPOS) stała się obszerna dziedziną, której poświecono cale rozdziały w książkach i obszerne, dość regularnie ukazujące się artykuły przeglądowe [8-10], Obecny przegląd ma na celu przedstawienie wybranych, reprezentatywnych przykładów klasycznych łączników oraz kilku interesujących, ostatnio opracowanych łączników wraz z niektórymi ich zastosowaniami. Przedstawiony zostanie podział łączników, a także pewne ich właściwości, które mogą być pomocne w wyborze określonego typu przez potencjalnego użytkownika. Ze względu na obszerność dziedziny nie będzie możliwe i celowe wyczerpujące omówienie tematu, jednakże zaprezentowanie podstawowych pojęć, pewnej systematyzacji i wybranych przykładów z chemii łączników powinno dać podstawy osobom zainteresowanym tą fascynującą dziedziną syntezy organicznej.

1. ROLA ŁĄCZNIKA W SYNTEZIE NA FAZIE STAŁEJ

Krytycznym momentem strategicznego planowania syntezy na fazie stałej jest decyzja o zastosowaniu określonego łącznika. Decydujące znaczenie ma rola, jaką łącznik będzie odgrywał. W dobrze zaplanowanej syntezie łącznik nic tylko spełnia funkcje kowalencyjnego połączenia substratu z nośnikiem, lecz może również odgrywać inne role. Z punktu widzenia strategii syntezy, jedynie w najprostszym przypadku poli funkcyjnego substratu o wyraźnie zróżnicowanej reaktywności grup funk-cyjnyeh, lub w przypadku nośników bczśladowych (patrz poniżej), łącznik ma za zadanie przyłączenie molekuły do fazy stałej i uwolnienie jej po dokonaniu transformacji syntetycznych. W większości przypadków łączniki spełniają również role grupy ochronnej, aktywującej, lub jeszcze inaczej wpływają na kontrolę selektywności (zazwyczaj chcmo- lub rcgiosclcktywności, rzadko stcreosclcktywności) prowadzonych nu immobilizowanym substracie reakcji. Niektóre łączniki w odpowiednich warunkach rozszczepiania pozwalają na jednoczesne przekształcenie grupy