4631370597

ZWIĄZKI METALI WSPOMAGAJĄCE PROMIENIOTERAPIĘ 373

1.    Związki platyny z Ugandami cyjaninowymi [81], które selektywnie akumułują się w mitochondriach [84] lub w komórkach nowotworowych in vitro [85, 86] i in vivo [87],

2.    Błękity platynowe, w których metal występuje na różnych stopniach utlenienia i może brać udział w wewnątrzkomórkowych procesach redokso-wych, co sprzyja modyfikacji efektów popromiennych [1 i lit. cyt.].

3.    Związki o dużym powinowactwie do elektronu. Zaliczyć tutaj można niektóre sole i kompleksy Cu(II), zwłaszcza kompleksy z pochodnymi imidazo-lu [88]. Przyczyną obserwowanego in vitro efektu promieniouczulania jest zarówno proces redukcji, szczególnie preferowany w komórkach hipoksycznych, jak i powstający w tym procesie toksyczny produkt Cu(I).

Kompleks niklu(II) z lapacholem, NiL₂, (L = lapachol); można go uznać za umiarkowany promieniouczulacz ze względu na wartość ER = 1,3 (przy c = 100 pM) osiąganą in vitro w komórkach CHO [1]; zasługuje na uwagę, gdyż jest całkowicie nietoksyczny. Przypuszcza się, że działa podobnie jak nitroimidazole, co znajduje poparcie w podobieństwie' wartości potencjałów redukcji: E_1/2 misonidazolu = —385 mV; E_1/2 Ni(lapachol)₂ = —360 mV [1 i lit. cyt.]. Dane eksperymentalne zdają się wykluczać znaczenie reakcji z dolami i oddziaływanie z DNA.

Do tej grupy należą dwurdzeniowe kompleksy renu z pochodnymi nit-ropirazolu [Re₂0₃Cl₂(PPh₃)₂(C₃H₂N₃0₂)₂] [77].

4.    Związki metali wykazujące jednocześnie powinowactwo do elektronu i zdolność wiązania z DNA. Odpowiedni potencjał utleniający mają sole fer-rocenylowe (FeCp₂, gdzie Cp = cyklopentadien), które jednocześnie są zdolne do wiązania DNA. Właściwości promieniouczulające stwierdzono zarówno w testach in vivo, jak i in vitro (in vitro ER = 2 przy c = 10 pm, in vivo E = 1,3 przy dawce 200 mg/kg) [1 i lit. cyt.]. Mechanizm działania nie został wyjaśniony [89].

Do tej grupy związków należą aminowe i porfirynowe kompleksy Co(III). Właściwości promieniouczulające stwierdzono również u jonu heksaaminako-baltanowego(III) [Co(NH₃)₆]³⁺ oraz chelatu z 1,10-fenantroliną ris-[Co(fe-nantrolina)₂(N0₂)₂] ⁺ , który łatwo reaguje z DNA [1 i lit. cyt.].

5.    Związki metali reagujące z ugrupowaniami tiolowymi. Należy tutaj zaliczyć karboksylany rtęci, żelazicyjanki oraz karboksylany rodu(II). Już w latach 70. stwierdzono w badaniach in vitro na hodowlach bakteryjnych i in vivo na myszach, że karboksylanowe sole rtęci mają zdolność znacznego zwiększenia efektu napromieniania, co korelowało z powinowactwem do grup dołowych [1 i lit. cyt.].

Znane i wykorzystywane w analizie jest powinowactwo żelazicyjanków do grup tiolowych. Podjęte na tej podstawie próby potwierdziły przypuszczenia, że związki te mogą działać promieniouczulająco [1 i lit. cyt.].

Mechanizmowi opartemu na wiązaniu z komórkowymi dolami przypisuje się promieniouczulające właściwości karboksylanów rodu(II), obserwowane in vitro [32].