4631370572

ZWIĄZKI METALI WSPOMAGAJĄCE PROMIENIOTERAPIĘ 361

Dlatego też systematycznym badaniom w zakresie wpływu związków metali na efekty popromienne poddano przede wszystkim leki platynowe, a następnie ich niektóre analogi chemiczne (rys. 3). Obserwacje efektów współdziałania związków metali (zwłaszcza cisplatyny) i promieniowania jonizującego prowadzono na hodowlach bakteryjnych [8, 11, 30 i lit. cyt., 31] i tkankowych [8, 30 i lit. cyt., 32-34], oraz in vivo na zwierzęcych nowotworach doświadczalnych [8, 11, 30 i lit. cyt., 35-43], Badania kliniczne obejmują zasadniczo tylko cis-platynę i karboplatynę [44-49], Najszerzej testowana klinicznie na aktywność promieniouczulającą jest cisplatyna, m.in. na nowotworach mózgu [11 i lit. cyt.], czerniaku [11 i lit. cyt.], nowotworach głowy i szyi [11 i lit. cyt., 44, 49], raku szyjki macicy [49].

Stopniowo rozszerzano zainteresowania na (a) inne kompleksy platyny(II) i platyny(IV), (b) kompleksy innych platynowców oraz (c) związki innych metali przejściowych. Wśród związków wymienionych w (a) i (b) szczególne miejsce zajmują kompleksy z Ugandami, które in spe wykazują właściwości promie-niouwrażliwiające. Należą tutaj przede wszystkim kompleksy platynowców z pochodnymi nitroimidazolu [6, 16, 50 i Ut. cyt. 51-57],

4.1. CISPLATYNA - WŁAŚCIWOŚCI PROMIENIOLCZULAJĄCE

I MECHANIZM DZIAŁANIA

Właściwości promieniouczulające cisplatyny zaobserwowano ponad 20 lat temu podczas doświadczeń, w których łączne stosowanie cisplatyny i promieniowania gamma lub X powodowało większy niż addytywny wzrost liczby zabitych komórek, zarówno bakteryjnych [lii lit. cyt.], jak i znajdujących się w hodowlach tkankowych [11 i lit. cyt., 33]. W porównaniu z klasycznymi promieniouczulaczami, za jakie uznaje się niektóre pochodne nitroimidazolo-we, modulujący wpływ cisplatyny można było określić jako umiarkowany [39, 58 i lit. cyt., 59, 60], Zmierzony współczynnik zwiększenia śmiertelności napromienianych komórek hipoksycznych, ER, wynosił dla cisplatyny 1,3, podczas gdy dla nitroimidazoli ER = 2,8. Badania innych autorów prowadzone na hodowli komórek V79 (z płuc chomika), a przede wszystkim rozgraniczenie interpretacji wyników doświadczeń z zastosowaniem niskich (1-3 Gy) i wysokich (5-30 Gy) dawek promieniowania X, pozwoliło stwierdzić, że cisplatyna znacznie podwyższa popromienną śmiertelność komórek hipoksycznych (in-kubowanych i napromienianych w warunkach beztlenowych), osiągając wartość ER = 2,3 przy zastosowaniu niskich dawek promieniowania, odpowiadających dawkom terapeutycznym [58]. Po inkubacji komórek w warunkach tlenowych natomiast, cisplatyna nie uczula ich na niskie dawki promieniowania, a wartość ER bliska jest 1,0. Przy zastosowaniu wysokich dawek promieniowania zarówno w warunkach hipoksycznych, jak i utlenowanych nie obserwowano podwyższenia popromiennej śmiertelności komórek [58]. Podobne