4640480708

8 A. DĄBROWSKA, W. WICZK, L. ŁANKIEWICZ

Przy użyciu tej metodologii otrzymano różne iminoetery, zależnie od wyjściowych aminokwasów. Najczęściej stosowanymi i najbardziej prepara-tywnie użytecznymi są iminoetery — połączenia waliny (R = iPr), alaniny (R = Me), 0,0-dimetylo-a-metylodopy lub r-leucyny (R = fBu) z glicyną. Wysoce regioselektywny atak zasady (n-butylolit w THF) na mniej podstawiony węgiel iminoeteru, a następnie alkilowanie anti w stosunku do chiralnej grupy pomocniczej biegnie z wysoką diastereoselektywnością (de > 90%) i wydajnością chemiczną produktu alkilowania 70-90%. Zatłoczenie przestrzenne w łańcuchu bocznym aminokwasu, będącego grupą pomocniczą, oraz położenie tych grup w pozycji pseudoaksjalnej wybitnie podnosi zarówno diastereoselektywność alkilowania, jak i czystość optyczną produktu finalnego [14].

Łagodna kwaśna hydroliza (0,25 M HC1, temp. pokojowa) dostarcza mieszaniny estrów metylowych aminokwasów, które rozdzielić można przez destylację lub metodami chromatograficznymi.

W zależności od tworzących iminoeter aminokwasów możliwe jest otrzymywanie produktów mono- i cc,a-dwupodstawionych [15, 16]. Należy jednak zaznaczyć, że hydroliza bardziej podstawionych iminoeterów do estrów aminokwasów przebiega wolniej, a w niektórych przypadkach wręcz zawodzi. Czystości optyczne produktów są jednak porównywalne (enancjoselektywność ee ~ 85-95%), podobnie jak wydajność chemiczna.

Kondensacja aldolowa metalowanych iminoeterów z aldehydami i ketonami daje dostęp między innymi do P,y-nienasyconych pochodnych aminokwasów z ee > 95% [17] oraz do P-hydroksyaminokwasów [18] (tab. 1). Zastosowanie soli tytanowych karboanionu, otrzymywanych w wyniku transme-talacji soli litowych za pomocą ClTi[(NMe₃)₂]₃, wybitnie podnosi proporcję izomerów erytro:treo do ~ 1:92, co powodowane jest budową przestrzenną produktu przejściowego. Wysoki stopień indukcji diastereomerycznej na C(p) daje również addycja Michaela a,p-nienasyconych związków karbonylowych do soli litowych iminoeterów [19], co jest wynikiem oddziaływań między elektronami 7i obu systemów i wpływem sterycznym grupy pomocniczej w stanie przejściowym.

Innymi heterocyklicznymi pochodnymi prostych aminokwasów, wykorzystywanymi w asymetrycznej syntezie ich modyfikowanych pochodnych, są m.in. imidazolidynony i oksazolidynony. Prace dotyczące użycia tych związków opublikował Seebach ze wsp. [22]. Ogólną drogę otrzymywania imidazo-lidynonów przedstawia schemat 4.

Ester metylowy lub etylowy aminokwasu, reagując kolejno z N-metylo-aminą i aldehydem piwaloilowym, tworzy iminę, która może być cyklizowana stereoselektywnie dwiema drogami:

a) działaniem metanolowego roztworu HC1, po którym następuje N-acy-lowanie za pomocą chlorku benzoilu (PhCOCl) - głównym produktem jest imidazolidynon o konfiguracji anti,