4989291989

Literatura „czwarta — w kręgu zagadnień teoretycznych¹

Zofia Adamczykowa

Najmniejsza książeczka nasuwająca piękne myśli i szlachetne uczucia więcej jest warta od wszystkich zakurzonych ksiąg mądrości i traktatów naukowych.

Anatol France

Wprowadzenie

Aby dokonać choćby pobieżnego przeglądu niektórych zjawisk teoretycznych z zakresu literatury, skierowanej do niedorosłego odbiorcy, należy najpierw w ogromnym skrócie przypomnieć jej początki i nakreślić linię rozwojową. Rzutuje to bowiem zarówno na charakter tej literatury oraz jej tematykę, w dużej mierze uzależnioną od potrzeb czasu i ideału wychowania określonych epok, jak i na kształt formalny oraz historycznie zmienne funkcje, jakie jej wyznaczano. Pozwala nadto dostrzec zmieniające się w czasie jej cechy immanentne oraz kryteria oceny.

Literatura dla dzieci i młodzieży jako odrębna gałąź piśmiennictwa pojawiła się na gruncie polskim stosunkowo późno. Jej powstanie poprzedziły i przygotowały oświeceniowe ruchy umysłowe w Europie (encyklopedyści francuscy, pedagogika Jeana Jacques’a Rousseau), a także nowoczesne reformy oświaty i szkolnictwa w Polsce (działalność pijarów, na czele ze Stani-

1

Zagadnienia omówione w niniejszym opracowaniu znacznie szerzej prezentuje książka: Z. Adamczykowa: Literatura dla dzieci. Funkcje - kategorie gatunki. Warszawa 2001 (2. wyd. 2004).