5768085911

W młodszym wieku szkolnym u dziecka zachodzą znaczne zmiany rozwojowe. Przebiegają w zakresie wszystkich podstawowych procesów poznawczych; spostrzeżeń, wyobrażeń, pamięci* mowy i myślenia. Zgodnie z ustaleniami psychologii rozwojowej⁹, w pierwszych latach nauki dziecka sposób jego myślenia, pamięć, wola i procesy decyzyjne zaczynają się dopiero kształtować i wyrażają się w specyficznych formach i aspektach. Przeważają stany i procesy nieświadome nad stanami i procesami świadomymi. Psychologia analityczna¹⁰ określa cechy psychiczne dziecka w wieku od 7. do 10. roku życia jako okres śnienia na jawie. Procesy umysłowe nie mają jeszcze w pełni form logicznych, charakterystycznych dla człowieka dorosłego. Formy myślenia logicznego dopiero się u dzieci rozwijają. Okres wczesnoszkolny to początek wykonywania operacji zinterio-ryzowanych w ramach prostych schematów i struktur pojęciowych. Dopiero dzięki działaniu edukacyjnemu nauczyciela następuje przekształcanie procesu spostrzegania w umiejętność obserwacji. Wzrasta pojemność i trwałość pamięci. Pod wpływem oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych nauczyciela oprócz pamięci mechanicznej rozwija się stopniowo pamięć logiczna. Pod koniec tego okresu pamięć zatraca charakter konkretno-obra-zowy i zaczyna rozwijać się jako pamięć słowno-logiczna, co następuje w związku z rozwojem myślenia i mowy. Rozwijają się operacje umysłowe na materiale percepcyjnym, wyobrażeniowym i pojęciowym, mimo że występuje przewaga pojęć konkretnych. Wzrasta umiejętność dokonywania przez dziecko takich operacji umysłowych, jak klasyfikacja, szeregowanie, a następnie także zdolność odwracalnego myślenia. Aczkolwiek dochodzi już w tym wieku do myślenia logicznego, dziecko ma jednak nadal trudności w posługiwaniu się łącznie wszystkimi możliwymi sposobami odwracania operacji umysłowych i nie osiąga jeszcze pełnej umiejętności myślenia logicznego. Dopiero operacje formalne zamykające rozwój poznawczy umożliwiają tworzenie się w umyśle dziecka sprawności w odwracaniu operacji umysłowych. Zgodnie bowiem z konstruktywistyczną koncepcją J. Piageta^{1 2}, okres wczesnoszkolny rozwoju umysłowego dziecka to stadium operacji konkretnych, co oznacza, że uczeń może formułować hipotezy -pod nieobecność konkretnych dowodów - przez abstrakcyjne rozumowanie, ale tylko w takim zakresie, w jakim miało okazję zetknąć się wcześniej

69

1

⁹    B. Inhelder, J. Piaget, Od logiki dziecka do logiki dorosłego, PWN, Warszawa 1970, s. 261-356; oraz B. Ihnelder, j. Piaget, Psychologia dziecka, Siedmiogród, Wrocław 1993, s. 90-126; M. Donaldson, Myślenie dzieci, WP, Warszawa 1987; M. Sawicki, Hermenautyka pedagogiczna, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1996.

¹⁰    H. Aebli, Dydaktyka psychologiczna, WSiP, Warszawa 1989.

2

   (. Piaget, B. Inhelder, Psychologia dziecka.