5833211577

Rozdziali. Historyczne tradycje zastosowania psychologii w teorii i praktyce prawa

Miinsterberga; Szwajcara Eugene Claparede’a, Francuza Alfreda Bineta, a także Polki: Romanę Wiśniacką i Franciszkę Baumgarten. Ta druga z czasem przyjęła szwajcarskie obywatelstwo i jako obywatelka Szwajcarii weszła do kobiecej elity światowej psychologii¹⁰.

Polskie nazwiska są obecne w historii psychologii sądowej od jej zarania. Oprócz wymienionych wyżej współpracownic W. Sterna i O. Lipmanna -R. Wiśniackiej i F. Baumgarten, byli to również: Stefan Baley- pionier ekspertyzy sądowej w sprawach nieletnich, Stefan Błachowski - podejmujący badania zeznań dziecięcych, Murycy Urstein - psychiatra i psycholog występujący jako biegły sądowy.

Polska psychologia sądowa rozwijała się bardzo dynamicznie w kręgach prawniczych, lekarskich i psychologicznych. Praktycy wymiaru sprawiedliwości - sędziowie, śledczy, policjanci - byli niemal na bieżąco informowani i kształceni w zakresie aktualnych osiągnięć psychologii sądowej.

W 1845 r. została wydana praca Andrzeja Janikowskiego: Zasady dochodzeń sądowo-lekarskich co do wątpliwego stanu zdrowia, zawierająca rozdział O wątpliwym stanie władz umysłowych. W 1896 r. psychiatra, lekarz sądowy, kierownik Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Leon Wachholz (1867-1942) opublikował fundamentalną rozprawę pt. Medycyna sądowa w teorii i praktyce, a w 1909 r. ukazał się drugi znaczący artykuł jego autorstwa - Psychologia zeznania.

W 1906 r. znakomitym debiutem naukowym był artykuł pt. Kilka uwag o psychologii zeznań Juliana Nowotnego^{1 2}. W 1909 r. wybitny teoretyk prawa karnego, założyciel pisma „Themis Polska”, prof. Wacław Makowski ogłosił interesującą i nowatorską, jak na owe czasy, teorię przyczyn przestępczości, nazwaną przez samego autora „teorią r = p”.

Główny sens koncepcji Makowskiego polegał na porównaniu dwóch hipotetycznych mechanizmów psychicznych - ruchliwości procesów emocjonalnych (czynnik „r”) oraz ruchliwości procesów poznawczych, intelektualnych

19

1

¹⁰    R.R. Hock, 40 prac badawczych, które zmieniły oblicze psychologii, Gdańsk 2003; F. Rud-min, Franziska Baumgarten (1883-1970), Early Female, Jewish, Peace Psychologist, www. humiliationstudies.org. (publikacja z 2006 r., dostęp: 27.07.2011); E. Daub, Franziska Baumgarten-Tramer. Fur die Wissenschaflichkeit praktischen Psychologie, w: S. Volkmann--Raue, H.E. Liick (red.), Bedeutende Psychologinnen des 20. Jahrhunderts, Berlin-Heidel-berg-New York-London-Paris-Tokyo 2011.

2

   S. Milewski, Własny, poważny styl, „Palestra” 2006, nr 1-2.