5895614150

RYNEK WIDEO W POLSCE 231

instytucjami wnikającymi w działalność wypożyczalni była cenzura oraz urząd skarbowy. Pracownicy tego ostatniego, mimo że teoretycznie mieli prawo jedynie do kontroli ich obrotów i dochodów, niejednokrotnie ingerowali także w merytoryczną zawartość wideotek, sprawdzając jakie kasety są licencyjne, a jakie nie. Jeżeli stosunek jednych do drugich uznano za niewłaściwy, licencję często cofano. Przyjętą granicą przyzwoitości było posiadanie 30% legalnych kaset, chociaż zawsze inspektor sam ją wyznaczał^1S. Szacowano, że w 1989 r. 80-90% zawartości wideotek stanowiły kasety pirackie¹⁶.

ROZKWIT I STABILIZACJA RYNKU W L. 1990-1994

W 1990 r. na rynku wideo zaszły zmiany, które śmiało określić można mianem rewolucji. Najważniejszym jej przejawem było masowe — choć nie całkowite — przestawienie rynku na działalność legalną. Częściowo było to zasługą wzmożonej działalności Agencji RAPiD — Asekuracja (o której niżej), jednak największą rolę odegrała tu zmiana świadomości społecznej, zrozumienie możliwości, które dawał rodzący się kapitalizm i wolny rynek.

Od 1990 r. masowo powstawały nowe wypożyczalnie. Komitet Kinematografii utworzył nawet odrębną komórkę organizacyjną, która zajmowała się wyłącznie wydawaniem koncesji na działalność gospodarczą polegającą na wypożyczaniu filmów. W 1990 r. wydała ona 5980 takich upoważnień¹⁷. Naturalną tego konsekwencją było pojawienie się na rynku ogromnej liczby nowych dystrybutorów, wytworzenie się obok 1TI (zachowującego niezmiennie dominującą rolę) nowych potęg wideo. W 1990 r. na rynku pojawiły się zarówno firmy państwowe (Film Polski, Polskie Nagrania, Silesia-Film, APF), jak i prywatne: Eastern Video, El-Gaz czy Video Rondo. Dwie ostatnie firmy szybko się rozrosły, w 1991 r. tworząc wraz z ITI pierwszą ligę rynku. Pozycję swą zdobyły one, wydając masowo złe technicznie amerykańskie filmy klasy B: tanie filmy sensacyjne, erotyczne i karate. Wraz z postępującą stabilizacją rynku ustąpiły miejsca firmom oferującym bardziej zróżnicowany i lepiej wydawany repertuar, takim jak: NVC, Guild, Imperial, Best, Vision, VIM czy też Warner Home Video. Dynamiczny rozwój rynku trwał do przełomu 1992/1993 r. Do tego czasu pojawiło się ponad 150 dystrybutorów (przy czym w samym tylko 1991 r. ich liczba wzrosła dziesięciokrotnie), którzy wydali przynajmniej jedną kasetę, a ok. 40 prowadziło stałą działalność dystrybucyjną¹⁸. Podanie dokładnej liczby nie jest możliwe, gdyż np. odpowiednie upoważnienie od Komitetu Kinematografii uzyskało 1050 firm, z czego jednak 90% nigdy nie podjęło działalności. Spowodowane było to tym, że przyznanie zezwolenia od Komitetu (uwarunkowanego jedynie dokonaniem odpowiedniej wpłaty) było pierwszą i najprostszą czynnością na drodze do zostania

¹⁵ M. A. Kowalski: Pod piracką banderą. „Prz. 7]/g.^m 1990 nr 42 s. 11. ^u J. Awcrjanow, B. Harasimowicz: Wdeo po polsku A.D. 1989. „Ekran" 1990 nr 1 s. 10. ¹⁷ W. Wegner Zawód: policjant filmowy. „Videoteka" 1996 nr 2 s. 12.

¹¹ B. Hollcndcr Znaki zapytania. „Tele-Rzec:pospolita" 1993 nr 1 s. 6.