rodzinnego krajobrazu, elementów folkloru, działalności człowieka, poprawnych zachowań w miejscach ogólnie dostępnych i chronionych (np. w sklepie, na poczcie, w parku narodowym, w rezerwacie przyrody).
Całościowy zakres nauczania i wychowania w klasach I-III ma charakter zintegrowany, dokonuje się w procesie kształcenia umysłowego, społecznego, estetycznego, technicznego i fizycznego. Jako taki, jest kontynuatorem procesu wychowawczo-dydaktycznego zapoczątkowanego na poziomie wychowania przedszkolnego i jednocześnie jego celem jest przygotowanie do edukacji na wyższym szczeblu kształcenia.
Nadrzędne cele edukacji zintegrowanej na poziomie klas początkowych dotyczą kształtowania:
- umiejętności uczenia się zgodnie z przyjętymi zasadami, zdolności obserwacji i samoobserwacji, koncentracji uwagi, dostrzegania i analizowania problemów, zadawania pytań, formułowania odpowiedzi, symbo-. licznego opisywania świata, rozpoznawania własnych możliwości, dokonywania wyborów w różnych sytuacjach,
- umiejętności słuchania, wypowiadania się, czytania i pisania, wyrażania swoich uczuć, przedstawiania wrażeń, obserwacji w formach werbalnych, a także w działaniach ruchowych, sportowych i artystycznych, porozumiewania się z rówieśnikami i dorosłymi, sięgania po informacje do różnych źródeł, dokonywania wyboru informacji,
- umiejętności organizowania własnych działań, podejmowania pracy z innymi, obrony własnych praw i stanowiska, rozumienia i szanowania praw innych członków grupy, pełnienia różnych ról jako uczeń, dziecko, obywatel, dbania o zdrowie własne i innych, radzenia sobie w sytuacjach nowych3®.
Edukacja środowiskowa - obok polonistycznej, matematycznej, technicznej, plastycznej, muzycznej i motoryczno-ruchowej - stanowi jeden z podstawowych obszarów kształcenia na poziomie klas I-III, bez wydzielania poszczególnych przedmiotów nauczania i jako taki partycypuje w całokształcie zadań edukacyjnych nauczania zintegrowanego.
Ze względu na specyfikę treści przedmiotowych, podobnie jak na poziomie przedszkolnym, edukacja środowiskowa ma możliwość eksponowa-
38 Program nauczania. Edukacja wczesnoszkolna. Klasy 1-3, WSiP, Warszawa 1998, s. 3.
31