6125494940

1 & Grzegorz Ptaszek

lądowania Marsjan itd.), relacje reporterskie z ważnych miejsc (np. obserwatorium w Princeton, farmy w Grovers Mili) oraz wypowiedzi polityków (np. sekretarza stanu do spaw wewnętrznych). Na taki a nie inny odbiór słuchowiska miały wpływ efekty dźwiękowe, muzyka, a także cisza. Razem to wszystko mogło wywoływać u widzów napięcie (Cantril, 2005, s. 3-44). Jak podaje H. Cantril, powołując się na statystyki, audycji słuchało około 6 milionów ludzi, z czego 1,7 miliona potraktowało to jako wiadomość i tym samym uwierzyło w atak Marsjan na Stany Zjednoczone, natomiast 1,2 miliona było autentycznie przerażonych (Cantril, 2005, s. 56-58).

Zespół badaczy z Princeton pod kierownictwem H. Cantrila przeprowadził kilkuetapowe badanie, na które składały się m.in. indywidualne wywiady z osobami, które przeżyły wstrząs spowodowany treścią audycji (135 osób), analiza treści gazet opisujących zjawisko paniki (12 tys. wycinków prasowych) oraz sondaż listowny wykonany wśród uczniów szkoły średniej, którzy mogli być świadkami nietypowych zachowań wśród znajomych i rodzin w związku z rozprzestrzeniającą się paniką. W 1940 roku H. Cantril wraz z Hertą Herzog oraz Hazelem Gaudetem opublikowali wyniki badań w książce The invasion from Mars. A study in the psychology of panie, opisując dokładnie czynniki zewnętrzne i wewnętrzne (osobowościowe), które zadecydowały o tym, że wyreżyserowana audycja radiowa została odebrana jak prawdziwa informacja o ataku Marsjan. Nie bez znaczenia okazały się dwie cechy osobowości: zdolność krytycznego myślenia (critical ahility) oraz podatność na wpływy (susceptihility) (Cantril, 2005, s. 67-76,127-139). W zakończeniu książki H. Cantril pisał:

Nasze badanie na zwykłych ludziach pokazało, że umiejętność koncentrowania się na sobie w obliczu krytycznych sytuacji może się nasilać, jeśli jesteśmy gotowi do dociekania i interpretacji tego, co słyszymy. Ale jeśli przejawiamy zdrowy sceptycyzm, musimy posiadać wystarczającą i odpowiednią wiedzę, żeby dokonywać oceny różnych interpretacji. Jeśli robimy ro inteligentnie, wiedza ta musi być osadzona w sprawdzonym doświadczeniu (Cantril, 2005, s. 205).

W 1940 roku ukazało się jeszcze jedno istotne psychologiczne studium naukowe na temat radia: Professor ąuizz: Agratification study H. Herzog¹ z Princeton Project Radio. Książkę tę uważano za pierwsze naukowe opracowanie koncentrujące się na potrzebach ludzi słuchających radiowych ąuiz show (autorka była zafascynowana psychoanalityczną teorią Freuda). W kolejnych latach H. Herzog opublikowała jeszcze dwie prace, w których skupiała się na odbiorcach i powodach słuchania przez nich programów radiowych (Herzog, 1941,1944).

1

Herta Herzog studiowała psychologię w Wiedniu w Instytucie Psychologii założonym przez Karla L. Biihlera i jego małżonkę. W związku z tym, że przygotowywała rozprawę doktorską na temat radia, jej promotorem został Paul Lazarsfeld, który tam wówczas wykładał. Jej rozprawa była pierwszą pracą eksperymentalną na temat mediów przeprowadzoną w Austrii. W1935 roku H. Herzog wyjechała do Stanów Zjednoczonych, aby poślubić Lazarsfelda.