page0383

379

contiuska, Wiktora z Marsylii, Grzegorza Nysseńskiego, Orygi-nesa itd. napotkać można to mniemanie, że obecnie istniejących gatunków niegdyś nie było, że ptaki powstały z tworów podobnych do ryb itd. Co więcej, św. Augustyn za zasadę przy badaniu natury postawił: »In prima institutione naturae non quaeritur miraculum, sed quid natura rerum habeat¹), a na tę zasadę powoływał się w kilka wieków później św. Tomasz 2 Akwinu ²).

Uczeni arabscy: Avicenna, Avempace (Ibn Badscha *f- 1138), Averroes (f 1198), Muhamed ben Edrisi (*f* 1165), Kazwini (*f- 1283) propagowali myśl, że gatunki pod wpływem zwłaszcza stosunków geograficznych 1 klimatycznych przeobrażały się w coraz ■doskonalsze. Około tego czasu rozpoczęły się owe słynne spory o to, czy pojęcia gatunkowe i rodzajowe wyrażają coś w rzeczach istniejącego, czy też, jak nauczał Roscelinus (XI w. po Chr.), są nazwami bez treści. Należy w każdym razie poczytać Bakonowi z Werulamu (-j- 1626) za zasługę jego radę, aby w miejce pustych dysput szkolnych zajęto się raczej badaniem samej przyrody; a jak słuszną była ta rada, najlepiej okazały prace znanych nam już przyrodników: Redi’ego, Harvey’a, Val-lisneri’ego i innych. Zaczęły się też mnożyć obserwacye rozliczne, gromadzono fakta, a kiedy w r. 1740 badacz szwajcarski Trembley przekonał się, że można stułbię (Hydra) pociąć w kawałki, a z każdej cząstki może wyróść organizm zupełny, oraz ze stułbia rozmnaża się tak, jak rośliny niektóre, przez pączkowanie, wówczas uznał Karol Bonnet, że nadszedł czas, aby sporządzić dokładne drzewo genealogiczne wszystkich jestestw żywych, nad czem w w. XIII już Albert W. pracował. Buffon w swej: Histoire naturelle (1749- 1753) powoływał się już na liczne dane z anatomii porównawczej, i na ich podstawie wyraził przekonanie, że wszystkie gatunki jakiejś rodziny wspólnej mogą pochodzić od jednego organizmu poprzez jego przeobrażenia liczne.

Kant silnie zaznaczał różnicę między prawami, które rządzą materyą nieorganiczną a organiczną; z drugiej jednak strony uznawał przynajmniej teoretycznie możliwość sprowadzenia form

^J) S. Augustinus: Liber II supra Genes. ad litter c. I ²) 8. Thomas Aqu.: S. theol. I qu. 67 art. 4 ad III.

http://rcin.org.pl