6125494942

20 Grzegorz Ptaszek

interesował się mediami. Jego krótki esej, zatytułowany Eirt Blick in die Ferne („Perspektywy telewizji”), został opublikowany we Włoszech w 1935 roku -w tym samym czasie, kiedy w Niemczech rozpoczęto nadawanie pierwszego publicznego programu telewizyjnego. Arnheim zwracał w nim uwagę na zagrożenia płynące z kontaktu z tym medium powodującym: nadmiar wrażeń zmysłowych, pojawienie się zagrożenia uniformizacją poglądów, zanik wspól-notowości opartej na bezpośrednim kontakcie oraz zastąpienie świata realnego medialnymi reprezentacjami.

Telewizja da namiastkę rzeczywistej fizycznej obecności w stopniu jeszcze pełniejszym niż radio. Ale tym bardziej izolowana będzie jednostka w swym zaciszu domowym i tym silniejsze zachwianie równowagi [...]. Godny pożałowania pustelnik zamknięty w swoim pokoju, odległy o setki kilometrów od rozgrywającej się sceny, którą przeżywa jako część własnego życia, „widz”, który nie może nawet śmiać się lub oklaskiwać, aby się nie ośmieszyć we własnych oczach - oto końcowy produkt stuletniego rozwoju, który od ogniska obozowego, jarmarku i areny doprowadził nas do osamotnionego odbiorcy dzisiejszych widowisk (Arnheim, 1935/2005, s. 263).

Od połowy lat pięćdziesiątych telewizja zaczęła odgrywać coraz większą rolę w Stanach Zjednoczonych, oglądało ją miliony widzów, w tym dzieci. Wzrost popularności tego medium przyczynił się do powstawania kolejnych nie tylko psychologicznych prac badawczych, które analizowały głównie negatywne skutki oglądania programów telewizyjnych. Również napięta sytuacja społeczno-polityczna w Stanach Zjednoczonych i na świecie w latach sześćdziesiątych przyczyniła się do stawiania nowych pytań w związku z rosnącą falą zachowań agresywnych.

Niemały wkład w rozwój badań nad wpływem mediów masowych na postawy i zachowanie odbiorców miał wówczas Albert Badura (2007) - twórca teorii społecznego uczenia się, współcześnie określanej mianem społeczno-poznaw-czej teorii uczenia się.

Prowadzone przez A. Bandurę i współpracowników (m.in. Dorothy i Sheilę Ross oraz Richarda Waltersa) badania nad uczeniem się zachowań wskutek ich obserwowania (modelowanie), w tym zachowań agresywnych (zob. Bandura, Walters, 1968), i wnioski z nich płynące szybko zostały zaadaptowane na potrzeby badań nad zdobywającym wtedy popularność telewizją i zaowocowały stworzeniem społeczno-poznawczej teorii mediów masowych (social cognitive theory ofmass communicatioń) (Bandura, 2009). To skłoniło A. Bandurę do uważnego przyjrzenia się medialnym przekazom, które traktował wówczas jako swego rodzaju doświadczenia zastępcze¹⁰, dzięki którym możliwe jest przyswajanie 10 Zwraca na to uwagę również John Thompson (2006).