604226141

nadal i istnieją po dziś dzień. W okresie międzywojennym, gdy tworzyła się terminologia polskiej archiwistyki, postarano się, aby usunąć tę wieloznaczność terminu archiwum. W szranki stanęły dwa terminy: registratura (zalecana przez Radę Archiwalną) i składnica akt (niezalecana, ale zwycięska bo po jej stronie stanęła praktyka archiwalna). Registratura nie była terminem nowym. Registratury istniały już w urzędach jako komórki kancelaryjne zajmujące się rejestracją i przechowywaniem dokumentacji. Miało teraz nastąpić przesunięcie znaczenia z komórki kancelaryjnej na komórkę ogólnoinstytucjonalną. Niepowodzenie tego pomysły wynikało być może z faktu powiększenia wieloznaczności terminu registratura, a więc nieprzejrzystości pojęciowej. Składnic akt dotychczas nie było. Nie mogły być z niczym pomylone. Odpowiadały też gustom archiwistów państwowych, dla których w instytucjach żadnych archiwów nie ma, a tylko można w nich organizować jakieś składy dokumentacji. Po II wojnie światowej, na dobre w latach 60., zastąpiono termin składnica akt terminem archiwum zakładowe, co miało podnieść jego rangę. Archiwum to jednak nie byle składnica. Niemniej jednak składnica akt i archiwum zakładowe oznaczały to samo. Ustawa z roku 1983 zmieniła ten stan rzeczy likwidując znak równości między starszą składnicą akt, a nowszym archiwum zakładowym. Archiwami zakładowymi nazwano komórki w państwowych jednostkach organizacyjnych wytwarzających materiały archiwalne; składnicami akt natomiast takież komórki w państwowych jednostkach organizacyjnych nie wytwarzających materiałów archiwalnych. Nad archiwami zakładowymi archiwa państwowe sprawują zatem nadzór (najpierw decydują one o istnieniu archiwum zakładowego), kontrolują proces niszczenia dokumentacji niearchiwalnej i przejmują w odpowiednim czasie przechowywane w nich materiały archiwalne do swego zasobu. Ze składnic akt archiwum państwowe niczego nie przejmie bo jest tam wyłącznie dokumentacja niearchiwalna. Nie trzeba więc sprawować nad nimi nadzoru, co nie znaczy, że należy odmawiać im pomocy w zakresie postępowania z dokumentacją. W obecnych warunkach należy wyraźnie podkreślać, że to rozróżnienie dotyczy jedynie państwowych (oraz samorządowych zgodnie z późniejszą nowelizacją ustawy) jednostek organizacyjnych. Ustawa nie orzeka czy w niepaństwowej jednostce organizacyjnej istnieje archiwum zakładowe czy składnica akt. Ta terminologia nie odnosi się do niepaństwowych jednostek organizacyjnych. Podkreślam to bo wciąż pokutuje myślenie lub tylko niewypowiedziane odczucie, że w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych nie powstają materiały archiwalne i mogą tam istnieć jedynie składnice akt. A wszystko niby przez to, że archiwum państwowe nie objęło niepaństwowej jednostki nadzorem. Nie objęło bo jako urząd państwowy nie miało prawa objąć, nie znaczy to jednak, że uznało, że sprywatyzowany bank czy fabryka nie wytwarzają materiałów archiwalnych. Wytwarzają i do nich należy zapewnienie tym materiałom opieki we własnym zakresie. Obserwujemy proces odradzania się, po epoce komunistycznej, archiwów dawnego typu, łączących czasowe przechowywanie dokumentacji niearchiwalnej z wieczystym przechowywaniem własnych materiałów archiwalnych. Być może z czasem wydzielą one z archiwum bieżącego swoje archiwum historyczne. Póki co jednak właśnie archiwum bieżącym coraz więcej osób chciałoby nazywać archiwa - komórki zarówno w państwowych, jak i w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych.

Trzecie pojęcie archiwum odnosi się do jakiejś wydzielonej całości materiałów archiwalnych. Można powiedzieć, że jest to znaczenie najstarsze. Zanim bowiem powstały archiwa - komórki, jakąś opiekę organizowano dla archiwaliów. Przywilej lokacyjny należało w mieście bezpiecznie schować. Zamawiano jakieś skrzynki, później szafy, przeznaczano do chowania osobne pomieszczenia. Wkładano archiwalia w jakieś ramy organizacyjne -

17