604226148

archiwalne i technika archiwalna nie muszą być traktowane jako działy archiwistyki. Przepisy prawne stanowią podstawę źródłową zarówno dla teorii, jak i metodyki archiwalnej, natomiast obowiązujące w przeszłości wchodzą w zakres zainteresowań archiwoznawstwa. Nie znaczy to, żeby nie był przydatny w trakcie studiów archiwistycznych przedmiot o nazwie prawo archiwalne, zbierający w jeden system regulacje, o których mowa jest na innych zajęciach, zwłaszcza gdy wyłoży go osoba z przygotowaniem prawniczym. Analogicznie technika archiwalna obecna jest w największym stopniu w konserwacji archiwaliów i przechowywaniu, ale też w przeróżnych zagadnieniach metodycznych i historycznych. Oczywiście, jako że wszelkie podziały są umowne, zarówno prawo archiwalne, jak i technika archiwalna może zostać wybrana za osobny przedmiot dociekań i wtedy stanie się dla kogoś działem archiwistyki.

Teoria archiwalna to system twierdzeń ogólnych, terminów i pojęć stosowanych w odniesieniu do tego fragmentu rzeczywistości, jakim zajmuje się archiwistyka czyli do dziedziny archiwalnej. Twierdzenia ogólne przyjmują w tym wypadku postać zasad: publiczności archiwów, poszanowania zespołu archiwalnego, proweniencji, pertynencji rzeczowej, pertynencji terytorialnej, proweniencji terytorialnej, proweniencji (pertynencji) funkcjonalnej, wspólnego dziedzictwa    archiwalnego,    poszanowania historycznie

ukształtowanego zasobu archiwalnego, zachowania w materiałach archiwalnych obiektywnego obrazu rzeczywistości. Nie ma zgody co do tego czy wszystkie tu wymienione twierdzenia mają charakter twierdzeń ogólnych czyli zdań prawdziwych dla wszystkich elementów danego zbioru, czy tylko dyrektyw, a więc wskazań o charakterze tymczasowym, ważnych do czasu zastąpienia ich przez twierdzenia ogólne.

Niezwykle istotnym polem dociekań teorii archiwalnej jest język opisu tego wycinka rzeczywistości, który bada archiwistyka. Składają się nań terminy i pojęcia. Przez termin rozumieć będziemy jednoznacznie brzmiące wyrażenie (słowo lub kilka słów), przez pojęcie natomiast treść, jaką wiążemy z danym pojęciem. Jednemu terminowi odpowiadać może wiele pojęć, ale też jednemu pojęciu wiele terminów. Wyjaśni się to w rozdziale o terminologii archiwalnej. Pożądana wydawać by się mogła sytuacja, w której jednemu terminowi odpowiada jedno i tylko jedno pojęcie, i odwrotnie, jedno pojęcie określone jest tylko i wyłącznie jednym terminem. Głównie z przyczyn historycznych tak jednak być nie może. Ważne jest zresztą nie tyle to, abyśmy prowadzili „twórczość" terminologiczną, co byśmy dbali o wzajemną komunikatywność i zrozumiałość osób mówiących i piszących o dziedzinie archiwalnej. Dla tego natomiast ważniejszy jest kontekst użycia terminów, niż ich absolutna jednoznaczność.

Zaznaczyłem, że teoria archiwalna jest systemem. Oznacza to, że zasady archiwalne nie mogą być ze sobą sprzeczne i muszą wzajemnie się do siebie odnosić, podobnie terminy i pojęcia muszą być powiązane relacjami i nie mogą wzajemnie sobie przeczyć lub wykluczać.

Można też powiedzieć, że teoria archiwalna jest uogólnieniem metodyki archiwalnej, choć powiązania są tutaj dwukierunkowe.

Metodyka archiwalna jest zbiorem wskazań praktycznych, zdań podpowiadających archiwiście jak ma postępować w danej sytuacji, tak, aby jego postępowanie było zgodne z teorią archiwalną, a z drugiej strony, aby odpowiadało wyzwaniom praktyki archiwalnej. Metodyka archiwalna nie jest bowiem jeszcze praktyczną działalnością archiwów, jest to

5