672580850

160 Zamilknięcie — Zestawienie

miotu posiadanego (np. wór złota zamiast bogacz itp.); symbolu i jego treści (np. katedra zamiast stanowisko profesora itp.); miejsca i jego mieszkańcom (np. cały Kraków zamiast mieszkańcy Kra-koma itp.); miejsca i zdarzenia (np. Grunwald zamiast bitma pod Grunmaldem) itp. Specjalny rodzaj zamienni, przy którym występuje zależność zakresów pojęcia zastąpionego i użytego zastępczo, wyróżnia się jako ogar-nienie.

Zob. też: Antonomazja. Metalep-sis. Ogarnienie. Pars pro toto.

Zamilknięcie (Reticentia). Przerwanie zdania, retoryczny sposób zaznaczenia wzburzenia, nadmiaru uczuć itp. Np.:

Ja śmierć bez trwogi wspominałem

[nieraz,

Gdym był szczęśliwy i dumny..., a teraz?

(A. M i c k i e w i c z: Giaur).

Strząsnąłem płat śniegu na białej jej

[szacie

I trupa wywlokłem na drogę,

Otarłem śnieg z lica — to była... Ach,

[bracie,

Daj czarkę, dokończyć nie mogę...

(W. Syrokomla: Pocztylion).

Por. Niedomówienie,

Zarys. Praca naukowa poruszająca tylko ogólne, najważniejsze elementy zagadnienia.

Zarzuela. Rodzaj hiszpańskiej sztuki teatralnej zbliżony do operetki, dwuaktowa komedia ze śpiewami. Nazwa od willi królewskiej La Zarzuela, gdzie odbyło się pierwsze takie przedstawienie.

Zasada trzech jedności. Wymaganie klasycznej i pseudoklasycz-nej poetyki co do zachowania jedności akcji, czasu i miejsca w utworach dramatycznych.

Zawiązanie akcji. Zdarzenie burzące pierwotną równowagę sytuacji wyjściowej, ujawniające w niej jakąś sprzeczność jako przyczynę dalszego rozwoju wydarzeń.

Zawiązanie w dramacie. Moment, w którym zamiary bohatera napotykają przeszkody.

Zbiory specjalne w bibliotece.

Zespoły obiektów wydzielone z ogólnego zasobu biblioteki, osobno magazynowane, specjalnie opracowywane i udostępniane (np. zbiory rękopisów, starych druków, cimeliów, muzykaliów, grafiki itp.).

Zdarzenie. Motyw wprowadzający zmianę sił w przedstawionej sytuacji i w wyniku przejście do nowej sytuacji (zdarzenie może mieć charakter zewnętrzny albo jest nim czyn bohatera).

Zdrobnienia (Deminutiva). Wyrazy, które dzięki odpowiednim przyrostkom nabierają specjalnego zabarwienia uczuciowego, przeważnie o odcieniu dodatnim.

Np.:

Ptaszeczki, dziaieczki, duszeczki nasze, Zlećcie się, otoczcie wieńcem pielgrzyma. On gęślę nastroił i dudę nadyma. Nastawcie usteczka i rączki wasze.

(T. Zan: Kolęda).

Zestawienie. Częsty, zwłaszcza w poezji ludowej, rodzaj nagromadzenia obejmujący tylko dwa człony podobnie ukształtowane.

Np.:

Nim pierwsza gwiazda w niebie zaświeci, Już ci ta dusza z niego uleci...

Nim pierwsza rosa łzami ukanie.

Już ci mu w piersiach serduszko stanie.

(M. Konopnicka: V proga).