6931258153

Rozdział I

W KRĘGU TEORII POZNANIA ANTROPOLOGICZNEGO

Jak trafnie zauważa Michael Herzfeld, trudno sobie wyobrazić syntezę dwóch wizji antropologii — jako „nauki eksperymentalnej” i „interpre-tatywnej” [Herzfeld, 2001: 21]. Od kilku już dziesięcioleci napięcie pomiędzy obiema koncepcjami jest stałym elementem dyskursu wewnątrz tej dyscypliny wiedzy. Zwolennicy jednej i drugiej wizji są jednak zgodni, iż antropologia jest nauką empiryczną, to jednak, czy można ją określić również mianem empirycy stycznej, pozostaje przedmiotem sporu.

Zapytajmy najpierw, czy istnieje coś takiego, jak odrębna epistemologia albo teoria poznania w antropologii? Jeśli pod tym mianem rozumieć zajmowanie się kwestią źródeł poznania, pytaniem o rolę doświadczenia w powstawaniu wiedzy i udział w tym procesie rozumu oraz skupienie się na problemach zmienności wiedzy w następstwie sposobu konceptualizacji świata, wówczas z pewnością refleksja epistemologiczna antropologii wykazuje cechy odrębne od innych dziedzin humanistyki. Perspektywa porównawcza, implicite wpisana w profesję badacza różnych kultur sprawia, iż wszystkie pytania z kręgu teorii poznania wiążą się nie tyle z innymi ośrodkowymi zagadnieniami filozofii, ile raczej z praktykowaniem teorii w odmiennych kontekstach społecznych. Antropolodzy mają do czynienia z wiedzą i „produktami umysłu” umiejscowionymi w konkretnej czasoprzestrzeni społeczeństw, a nie — jak filozofowie — z samym umysłem. To wśród nich szuka się odpowiedzi o naturę prawdy, doświadczenia i znaczenia. Będziemy się o tym mogli wielokrotnie przekonać w niniejszej książce.

Z drugiej wszakże strony, teoria poznania antropologicznego podlega tym samym regułom co każda inna dziedzina wiedzy humanistycznej, a jej źródło znajduje się w filozofii. Założenia epistemologiczne stosowane są

13