7186604119

ba uznać za przedni*’, i nie bez racji jeden z krytyków w poezji Leśmiana dostrzegł „pośmiertny triumf Młodej Polski”. Tych triumfów było zatem niemało, pisarze młodopolscy skutecznie walczyli o swe miejsce na scenie literatury. Sprzyjał im fakt, że — tak twierdzi Żółkiewski — „Główny nurt rozwoju literatury międzywojennej tworzyła nie awangarda, lecz pisarze programowo umiarkowani, konformistyczni wobec tradycji, nawet najbliższej”^{1 2}.

Obecność nieobecnych

Wyspiański, Brzozowski, Miciński — ich biografie zamknęły daty: 1907, 1911, 1918. Obecność jednakże tej twórczości w dwudziestoleciu, intensywność zainteresowania, które nadal wywoływała, spory, jakie wokół niej się toczyły, inicjatywy wydawnicze nie pozwalające zapomnieć o tej trójcy — to nie tylko istotny trop młodopolski w latach 1918—1939, to — po prostu — istotny składnik literatury, życia literackiego tego czasu.

Spory o Brzozowskiego związane były tyleż z wysiłkiem zrozumienia jego różnorodnej twórczości, co z zamiarem jej przywłaszczenia przez politycznych ideologów. Okazały się przesłanką do rozliczania się z formacją literacką sprzed wojny w artykule E. Breitera: Na ruinach Młodej Polski. Stanisław Brzozowski („Maski” 1918), ale również świadectwem inspirującej siły tego pisarstwa. Marian Zdziechowski w książce Gloryfikacja pracy. Myśli z pism i o pismach Stanisława Brzozowskiego (pierwsze wydanie w Petersburgu w 1916 roku, drugie — w Krakowie w roku 1921) zauważa:

Dziś mamy państwo, mamy instytucje, mamy sejm, ale wszystko to uległo hipnozie barbarii, pędzącej ze Wschodu: zapanowały żywioły, których „niewiedza, niechęć myślenia, niechlujstwo kulturalne" napełniały Brzozowskiego obrzydzeniem i przerażeniem³.

112

1

   Zob. A. 13 r o d z k a: Spór o wartości kultury współczesnej w polskiej prozie narracyjnej. W: Literatura polska 1918—1932..., s. 526—631.

2

   S. Żółkiewski: Kultura literacka (1918—1932). Wrocław 1973, s. 363.

3

   M. Zdziechowski: Gloryjikacja pracy. Myśli z pism i o pismach Stanisława Brzozowskiego. Kraków 1921, s. 5. Cyt. za: M. Stępień: Spór o spu-