7293648332

1.    Wariant klasycystyczny, gdzie dochodzi do „spotkania modeli jeszcze zróżnicowanych”, swoistego „krzyżowania się modeli sytuacji komunikacyjnych”.

2.    Wariant postromantyczny, w ramach którego formą istnienia genologii jest „burzenie klasycznych form gatunkowych”, „zaprzeczenie starej gramatyki genologicznej”, wpisywanie w tekst bezpośrednio bądź pośrednio „znaku negacji” wobec formy klasycznej, z czego powstaje: „niesielanka”, „niesonet”, „niedytyramb”, „nieoda”, „niemodlitwa” itp.

3.    Wariant awangardowy, gdzie obowiązuje kult tego, co „autentycznie nowatorskie”, „nie do powielenia”, zrodzone „poza systemem gatunków”, każdy nowy wiersz ma być „projekcją nowego modelu komunikacyjnego”.

W przypadku wszystkich tych wariantów aspekt geno-logiczny, określający dane „modele pisania”, nabiera szczególnej ważności (warunku rozumienia) w perspektywie „horyzontu oczekiwań”. To, co autor rozrywa, kwestionuje, miesza i od czego się wreszcie uwalnia, czytelnik scala, odnosi do wzorca, porządkuje i wreszcie oznacza, w obrębie swojego własnego pola odniesień. Wypada zgodzić się ze stanowiskiem, jakie przedstawił Wolf-Dieter Stempel, wedle którego: „widziana dzisiaj recepcja tekstu literackiego (...) jest w swej istocie procesem genologicznym”¹³. Recepcja literacka jest „doświadczeniem semiotycznego wytwarzania nowej konfiguracji genologicznej”¹⁴.

Pytać zatem o gatunek literacki nie tylko warto, ale i trzeba, jest to bowiem pytanie nieodzowne w ogóle dla podstaw rozumienia oraz interpretacji utworu literackiego. Tyle, że zamiast systematyki, będzie interesowała nas semantyka gatunków, zamiast „paradygmatyki form literackich”, mówiąc już za Stanisławem Balbusem: „hermeneutyka tych form”¹⁵.

¹³    W.-D. Stempel: Theońe des genres. Paris 1986. Cyt. według: T. Kostkiewiczowa: Oda w poezji..., s. 12.

¹⁴    Ibidem.

¹⁵    S. Balbus: „Zagłada gatunków"'. W: Genologia dzisiaj..., s. 27: „Znaczy to - pisze Balbus - że konkretne formy literackie (...) nie realizują (w każdym razie nie muszą realizować) określonych paradygmatów gatunkowych, apriorycznych wobec nich i »danych

13* 195