7481430726

Rozdział 3

Fakt istnienia bardzo wielkich obszarów zgodności pomimo indywidualistycznej natury nauki, stanowi częściowy dowód słuszności metod naukowych. Historia nauki zna jednak wiele przypadków, gdy ogólną zgodność rzeszy naukowców uzyskiwano w odniesieniu do twierdzeń nieprawdziwych. Co prawda dotyczyło to z zasady uogólnień, nie obserwacji podstawowych, jakkolwiek znani są i zwykli oszuści, którzy dla sławy publikowali fałszywe wyniki.

Każda metoda jest systemem reguł, wskazań i przepisów uwarunkowanych obiektywnymi prawidłowościami opisującymi przedmiot badań, charakter badanego zjawiska lub przedmiotu, ale także zależy od możliwości jakimi dysponuje badacz. Zatem metoda badania, czyli wybór konkretnych zasad postępowania, narzędzi pomiarowych lub metod wnioskowania zależy od aktualnego stanu wiedzy, kultury i techniki danego społeczeństwa. Wybór metody wynika bezpośrednio z celu badań - inaczej mówiąc metoda powinna być adekwatna do przedmiotu i celu badań.

W naszych czasach najpowszechniej stosowaną metodą badawczą (naukową) większości dyscyplin naukowych jest obserwacja i eksperyment, co nie oznacza kwestionowania przydatności dedukcji jako metody badawczej. Jednak o ile w starożytności i średniowieczu dedukcja była niemal jedyną uznawaną metodą naukową, to z upływem czasu doświadczenie wynikające z obserwacji lub potwierdzone eksperymentalnie staje się podstawą nauki. Również w nawigacji obserwujemy taką sytuację - niemal wszystkie problemy badawcze formułowane przez nawigatorów wymagają posłużenia się badaniami typu empirycznego, a więc badania nawigacyjne polegają na szukaniu odpowiedzi poprzez obserwację rzeczywistości.

Metoda empiryczna jest pewnym uogólnieniem kilku metod szczegółowych, do których zaliczymy obserwację, eksperyment, modelowanie i symulację, metodę statystyczną, analizę i konstrukcję logiczną, a wreszcie -analizę systemową. Znane są też inne, jednak rzadko stosowane w nawigacji: metoda ankietowa (ankieta, kwestionariusz, wywiad, rozmowa), metoda porównawcza, metoda analizy instytucjonalno-prawnej, behawioralna czy wreszcie historyczna stosowane przede wszystkim w naukach społecznych.

38