8009766970

.Polityka wschodnia” - mit i doktryna

Termin „polityka wschodnia” zajmuje szczególne miejsce w tradycji polskiej myśli politycznej. Idee Juliusza Mieroszewskiego i Jerzego Giedroycia w latach osiemdziesiątych XX w. stały się osią niepodległej refleksji o polskich relacjach z narodami Europy Wschodniej. Gdy zaś w 1989 r. Polska odzyskała niepodległość, wyznaczyły cel i określiły metody tworzenia nowych fundamentów tych relacji. Przyczyniły się do porzucenia tradycji imperialnej w polskim myśleniu o ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Ułatwiły tym samym reintegrację Polski w Europie, a szerzej w systemie światowym. Myśl ta, której integralną częścią jest pojęcie „polityka wschodnia”, należy więc do elitarnej kategorii wielkich idei, które zmieniały historię narodów. Takie idee są jednak zawsze wytworem epoki, w której powstały. Ich treść determinują określone uwarunkowania historyczne i społeczne. Nie inaczej jest z koncepcją „polityki wschodniej”.

Chociaż dziś termin ten wciąż jest przywoływany, często ma to charakter intelektualnego rytuału, dyktowanego wymogami politycznej poprawności. Państwo polskie polityki wschodniej w istocie rzeczy od wielu lat już nie prowadzi. Jej treści nie są również konsultowane w procesie podejmowania strategicznych decyzji w polskiej polityce zagranicznej i europejskiej. W tym sensie polityka wschodnia jest mitem, nie funkcjonuje bowiem w politycznej praktyce. I nie zmieni tego faktu żadna inicjatywa instytucjonalna, tym bardziej pozorna, której nazewnictwo nie przystaje do rzeczywistości.

Myśl przewodnia „polityki wschodniej”, która w przeszłości współkształtowała program polskiej polityki zagranicznej i odcisnęła trwałe piętno na polskiej tradycji układania stosunków ze wschodnimi sąsiadami, utworzyła historyczny korzeń, z którego współcześnie wyrastają zróżnicowane i skorelowane z naszym członkostwem w Unii Europejskiej i NATO polityki wobec poszczególnych wschodnich sąsiadów. Zsyntetyzowana z doświadczeniem naszego udziału w integracji europejskiej, stanowi element doktryny opisującej ogólne cele i metody polskich działań wobec państw Europy Wschodniej.

„Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2006, nr 3 (31)

5