7960663260

PAKT CZTERECH A REWIZJA MANDATÓW

KOLONJALNYCH

Poza zastrzeżeniami natury politycznej i formalno - prawnej, jakie wzbudzać musi zawarty o-statnio „Pakt Czterech“. należy zwrócić uwagę na ewentualne znaczenie tegoż Paktu dla spraw, wynikających z naszych zainteresowań kolonialnych.

Paktem bowiem jest, że już na wstępie rokowań, nazajutrz po wizycie szefa rządu Wielkiej Brytanji w Rzymie, prasa światowa informowała opinję publiczną, że w toku rozmów Mac l)onaid‘a z inicjatorem Paktu — Mussoli-nim — poruszone zostały zagadnienia kolonjalne. Sprostowania ze strony prasy angielskiej, stwierdzające, że rząd Wielkiej Brytanji nie zamierza rezygnować z mandatu nad Wschodnią Afryką (Tanganyjka). bynajmniej nic zaprzeczały, by rozmów na tematy kolonjalne szefowie obu rządów nie mieli prowadzić.

Opierając się na tej przesłance, wnioskować należy, że w zamierzeniach Mussolmiego, jako twórcy Paktu Czterech, układała się między innemi również koncepcja znalezienia nowej płaszczyzny do wstępnych kroków, zmierzających ku podważeniu dzisiejszego stanu rzeczy w dziedzinie władztwa kolonialnego.

Z punktu widzenia zagadnień kolonialnych czterej nowi kontrahenci stanowią strony o niejednolitym ciężarze gatunkowym.

Rzesza Niemiecka — to kontrahent, który na podstawię zn ena-widzonego przez naród niemiecki Traktatu Wersalskiego zrzekł się swych uprawnień do dawnych posiadłości kolonialnych. Formalno - prawny ten akt bynajmniej nie przyczynił się do rezygnacji ¹ roszczeń w tym zakresie na przyszłość. W miarę wzmacniania się państwa rosną i apetyty. Pobudzane odpowiednia propagandą i głębokicm przekonaniem o krzywdzie narodu niemieckiego.

Dążenia impcrjaiistyczne Mus-soliniego baziią się przedewszy-stkiem na rozwoju potęgi kolonialnej Italji z wyraźną intencją o-słabienia w tej dziedzinie Francji. W propagandzie światowej wyzyskiwany jest również czynnik psychologiczny, utwierdzający przekonanie wewnątrz i naze-wnątrz Italji o jej krzywdzie z tytułu więcej, niż nikłych, korzyści, osiągniętych z podziału zdobyczy odnośnie poniemieckich terenów kolonjalnych.

Wreszcie Wielka Brytanja i Francja reprezentują strony, jakkolwiek o dwu odrębnych obliczach, co do ogólnej polityki kolonialnej, to jednak w zupełności zgodne i zadowolone z dzisiejszego stanu rzeczy i obecnego stanu posiadania, uważając go za nie-wzruszahiy.

Pozycja dwóch ostatnich potęg kolonialnych nie jest z punktu widzenia formalno - prawnego na-ogół słaba. Opiera się ona na takiej podstawie, jaką jest art. 22 Paktu Ligi Narodów, przewidujący w zasadzie wygaśniecie mandatu w chwili emancypacji narodu, zamieszkującego teren mandatowy. Żadnych zmian, co do wyboru nowego mandatarjusza. Pakt Ligi Narodów nic przewiduje. Nie przewiduje jednak również postanowień, któreby takich zmian nic dopuszczały.

N e rozstrzygnie prawdopodobnie poruszonego zagadnienia fakt wystąpienia z Ligi Narodów Ja-ponji, sprawującej mandat „w inreniu Ligi Narodów** nad kilkoma wyspami poniemicckicmi. Wydaje się. że dotychczas niema dostatecznej podstawy prawnej do tego. by Liga Narodów z tytułu opuszczenia Ligi przez Ja-ponję, miała możność cofnięcia Japonii mandatu. Wystąpienie Ligi w tym k^:erunku napotkałoby; niewątpliwie na zasadnicza przeszkodę — Japonja na cofnięcie mandatu nic zgodziłaby się. raczej terytorja mandatowe anektowałaby, gdyż są jej potrzebne ze względów przedewszystkiem strategicznych.

Pakt czterech wątpliwości prawne w dziedzinie kolonialnej rozwiązuje w formie dostępniejszej. Pakt ten, jak wiadomo, przewiduje między innemi. że kontrahenci zobowiązują się do uzgodnienia wszelkiej akcji, opierającej się na art. 19 Paktu Ligi Narodów.

Główny ów artykuł „rewizjonistyczny", którym w nadmiarze operuje propaganda niemiecka, brzmi, jak następuje:

„Zgromadzenie (Lig* Narodów) może od czasu do czasu wzywać członków Ligi, aby przystąp Ii do ponownego zbadania traktatów, które nie dają się już stosować o-raz położenia międzynarodowego (alnsl que des sltuations Intcrna-tionales), którego dalsze trwanie mogłoby zagrażać pokojowi świata*⁴.

Włączenie do zobowiązań Paktu Czterech przytoczonego postanowienia Paktu Ligi Narodów ma cel niedwuznaczny: zanim Liga Narodów wystąpi z inicjatywą, wynikającą z art. 19, cztery mocarstwa uzgodn ą między sobą, jakiego rodzaju sprawy mają być inspirowane w łonie Ligi. Nie potrzeba dodawać, że wpływ na te sprawy uzgodnionego stanowiska czterech mocarstw będzie decydujący.

Sytuacja polityczna Francji w ramach Paktu Czterech musi być ipso facto słaba. Francja będzie stroną atakowaną, stroną, od której będzie się żądało, by ustąpiła w mniejszej lub większej części