8658358967

BIBLIOTEKI NAUKOWE WOBEC CENZURY 333

a Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Minister Kultury i Sztuki oraz Sekretarz Naukowy Polskiej Akademii Nauk określają zasady przechowywania i udostępniania publikacji zagranicznych objętych zakazem rozpowszechniania" [2]. Na podstawie tego artykułu w dn. 30.04.1984 r. ministrowie: MKiS, MNSzWiT oraz Sekretarz Naukowy PAN i Prezes GUKPiW wydali odpowiednie zarządzenie, a w załączniku do niego wymieniono 34 biblioteki naukowe [7]. Pomimo tego zarządzenia urzędy celne podległe GUC dokonywały licznych konfiskat.

Najczęściej droga skonfiskowanych dokumentów i walka uprawnionych do ich otrzymania bibliotek wyglądała następująco. Urząd Celny Pocztowy zatrzymywał nadesłane z zagranicy publikacje, aby następnie na podstawie Prawa celnego orzec ich przepadek [3, art. 13 ust. 1 i 3). W nadesłanej do pokrzywdzonej biblioteki decyzji o tym przepadku urząd pisał w uzasadnieniu: „Orzeczono przepadek z uwagi na zakaz przywozu, ponieważ wymienione publikacje zawierają treść szkodliwą dla dobra i interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.

Przyjrzyjmy się zatem tej ustawie o prawie celnym, w której w art. 13 postanowiono m.in.:

„1. Przywóz, wywóz lub przewóz utworów i przekazów informacji wyrażonych za pomocą druku, obrazu lub innych form służących do ich utrwalenia i przekazywania, o treści szkodliwej dla dobra i interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jest zakazany, z wyjątkiem wypadków określonych w przepisach szczególnych.

2.    Zakazany jest również przywóz, wywóz lub przewóz innych przedmiotów mogących służyć celom sprzecznym z dobrem i interesami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

3.    Towary celne określone w ust. 1 ulegają przepadkowi. Przepadek można orzec również w stosunku do towarów celnych określonych w ust. 2 a także do innych towarów przywożonych, wywożonych lub przewożonych w tej samej przesyłce z towarami, o których mowa w ust. 1 i 2.

4.    W sprawach wymienionych w ust. 3 orzeka urząd celny, chyba że inny organ wszczął postępowanie karne w tych sprawach.

5.    Decyzje dotyczące przepadku utworów i przekazów informacji, o których mowa w ust. 1, mogą być zaskarżone do Naczelnego Sądu Administracyjnego na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego” [3, art. 13].

Urzędy celne były rzetelnymi egzekutorami powyższych przepisów, czuwając zgodnie z ust. 4 nad respektowaniem zakazu przywozu, wywozu lub przewozu publikacji zawierających treści szkodliwe dla Polski, której dobro utożsamiano z interesem jednopartyjnej władzy. Nie zważano natomiast na ustawę o kontroli publikacji i widowisk [ 1, art. 16 ust. 3]. Jak wynika z cytowanego ust. 2 urzędy celne mogły orzec