8658359278

O kierunkach rozwoju geografii człowieka w Polsce 405

Na Zachodzie poglądy na geografię i jej poszczególne działy posiadają różnorodne sformułowania, które zresztą nie zawsze znajdują konsekwentny wyraz w pracach poszczególnych autorów. Porównanie tych poglądów, ustalenie różnych kierunków ich rozwoju, nie leży w intencji tego artykułu. Hartshorne¹ może najdokładniej przeprowadził analizę metod i zakresu badań geografii w krajach zachodnich i wskazał na ewolucję, jaka dokonała się w poglądach na geografię w ostatnich kilkudziesięciu latach. W krajach anglosaskich nastąpił ogromny wzrost problematyki gospodarczej i społecznej w geografii, która zaczyna zajmować ważne miejsce tak w geografii ogólnej, jak i regionalnej. Jednak mimo to u poszczególnych autorów zachowało się rozróżnienie dwóch pojęć, jeśli chodzi o człowieka w geografii. Huntington², który zajmował się tak geografią gospodarczą, jak i geografią człowieka, bardzo wyraźnie dostrzegał różnice, które między nimi zachodzą. Geografia człowieka, jego zdaniem, zajmuje się przede wszystkim związkiem nrędzy środowiskiem geograficznym a człowiekiem (Humań geography may be definećL as the study of the naturę and distribution of the relationships between geogra-phical enuironment and human actiuities and ąualities).

U Hartshorne’a, który w swoich poglądach na geografię bardzo różni się od Huntingtona, dają się również zauważyć dwa pojęcia. Geografia człowieka przybiera u niego koncepcję geografii kultury, która zajmuje się tak materialnymi zjawiskami występującymi na powierzchni ziem^:, jak i przejawami niematerialnymi („Once geographers are agreed — as in generał they have always been — that they will study human or cultural geography, they are committed to the study of things cultural as well as natural. Culture is basically immaterial and manifests itself both in immaterial and in materiał results both of which are subject to scientific observation“ (s. 201).

Cechą definicji geografii człowieka zarówno u najnowszych autorów Sorre’a, Lefevre, Hartshorne’a, jak u dawnych, jest bardzo szeroki zakres przedmiotu badań, brak — powiedzmy sobie — ściślej oznaczonych linii granicznych tego zakresu. Natomiast w odróżnieniu od tego geografia gospodarcza miała od początku bardzo ściśle i wąsko określony przedm ot. Geografia gospodarcza jest nauką o produkcji i jej rozmieszczeniu. Od Gotza i Sappera do Otremby nastąpiło znaczne rozszerzenie przedmiotu badań geografii gospodarczej. Badania te nie poprzestają obecnie tylko na opisie wielkości i rozmieszczenia produkcii, ale dążą do objęcia czynników wpływających na kształtowanie się produkcji. Nie tvlko sama produkcja jest celem badań geografii ekonomicznej. Kierunkiem coraz powszechniej stosowanym jest analiza różnic w życiu gospodarczym poszczególnych obszarów i wyjaśnienie tych różnic³.

Dzięki temu zanika granica dawniej wyrazistsza między nowoczesną geografia gospodarczą a geografią człowieka, między Otrembąi Sor-re’em. Nie znaczy to jednak, że znikły wszystkie różnice charakteryzujące te dwie dziedziny geografii.

W związku z różnymi koncepcjami geografii człowieka i geografii gospodarczej kształtowała się też problematyka badań i kierunki rozwoju

1

   Hartshorne R. The naturę of geography. Syracuse 1949 nr. 4, s. 201.

2

   Huntington E. Principles of human geography. New York 1947, wyd. III.

3

⁰ P y e N. Object and method in geographical studies. Leicester.