8658359359

440 Adam Jelonek

dzenia, a to ma już bliski związek ze stosunkami gospodarczymi i ustrojem państwa.

Między Powszechnym Sumarycznym Spisem Ludności z dnia 14 lutego 1946 roku a Narodowym Spisem Powszechnym z dnia 3 grudnia 1950 roku minęło niespełna 5 lat, a na terenie Polski zaszły głębokie zmiany w strukturze wieku i płci ludności. Moment Spisu Sumarycznego przypadł bezpośrednio po wojnie, natomiast moment Narodowego Spisu Powszechnego możemy uważać za datę zakończenia bardzo intensywnych i niespotykanych dotychczas w takiej skali ruchów migracyjnych ludności w Polsce, a nawet w Europie.

Celem pracy jest próba wykazania w oparciu o strukturę płci i wieku ludności zmian, jakie dokonały się w omawianym czasie, oraz tendencji rozwojowych i rejonizacji grup populacyjnych w Polsce. Ze względu na szeroki zakres tematu praca może być uważana jako wstęp do badań szczegółowych.

2. Dotychczasowe opracowania

Geografią zaludnienia zajmowali się liczni geografowie, opracowując różnorodne problemy. W wielu wypadkach autorzy ograniczali się tylko do opisu skonstruowanych map.

Zagadnieniem płci i wieku zajmowali się w Polsce spomiędzy geografów J. Wąsowicz (29, 30), H. Leonhard (13), W. Migacz (18), B. Wełpa (31), L. Kosiński (11).

W pracy Struktura wiekowa ludności Polski J. Wąsowicz zajął się głównie stratami ludnościowymi Polski w czasie I wojny światowej, dysponując materiałem z r. 1921, dotyczącym wieku ludności województwami w grupach co 10 lat, z podziałem według płci. Autor opisuje ubytki w ludności, jakie daje się zauważyć na krzywej wiekowej oraz zestawia województwa o największych i najmniejszych stratach.

W drugiej pracy J. Wąsowicz zajął się udziałem najmłodszych grup ludności (do 9 lat) w poszczególnych dzielnicach Warszawy. W swych dociekaniach autor dochodzi do wniosku, że udział dzieci (do 9 lat) w ogólnej liczbie ludności Warszawy jest w większości wypadków odwrotnie proporcjonalny do udziału grupy ludzi ponad 60 lat. Zwraca także uwagę na proces starzenia się społeczeństwa w Polsce (od 1935 r.) oraz na najsilniejszy przebieg tego procesu w Warszawie, a zwłaszcza w śródmieściu.

H. Leonhard w pracy Przyczynek do znajomości struktury ludnościowej Polski zajęła się strukturą płci, obliczając ilość kobiet na 100 mężczyzn w roku 1931 i 1946 oraz skonstruowała po dwie mapy dla każdego roku. Główną częścią pracy jest opis skonstruowanych map. Bardzo interesujące jest rozmieszczenie zmian zjawiska w okresie lat 1931—1946, ilustrowane dwiema mapami i krótkim opisem.

Obszerna jest praca W. Migacza pt. Zróżnicowanie przestrzenne udziału głównych grup wiekowych w strukturze ludności Polski w 1946 roku. Autor dał szczegółowy opis sporządzonych map, przedstawiających rozmieszczenie udziału poszczególnych grup wiekowych: a) przedprodukcyjnej, b) produkcyjnej, c) poprodukcyjnej, osobno dla ludności wiejskiej i miejskiej. Dał również opis wskaźnika biologicznego, którym jest stosunek ilościowy najmłodszej grupy wiekowej do grupy najstarszej. Praca