8658359752

48 Psychologia

je jedynie przeglądu ilustrowanych czasopism i magazynów.

Wspomniane kierunki badań, dotyczące opanowania umiejętności czytania oraz sztuki czytania ze zrozumieniem, realizowane są zgodnie z podstawowymi założeniami paradygmatu badań, dotyczących procesu przetwarzania informacji przez umysł człowieka. Uznano, że proces czytania zostanie wyjaśniony wówczas, gdy uda się odkryć kolejne etapy poznawczej analizy, jaka dokonuje się w umyśle czytelnika od chwili „wejścia informacji” pojawiającej się na siatkówce jego oczu, poprzez procesy magazynowania tych informacji w zasobach pamięci krótkotrwałej czytelnika, aż do pełnego zrozumienia tych treści, które zawarte są w tekście.

POSTULATY DOTYCZĄCE PRZYSZŁYCH BADAŃ

PROCESU 1 ZDOLNOŚCI ROZUMIENIA TEKSTU

W podsumowaniu krótkiego przeglądu koncepcji oraz badań dotyczących fenomenu rozumienia tekstu należy stwierdzić, że pomiędzy różnymi poziomami prowadzonych dotychczas analiz procesu rozumnego czytania, odsłania się pewna luka. Niepokojące wydaje się również to, że rozbieżności, jakie dostrzegamy pomiędzy różnymi perspektywami badawczymi dotyczącymi procesu czytania ze zrozumieniem, są znaczne, a empiryczne dowody popierające wiele teoretycznych modeli czytania, wydają się w dużym stopniu niewystarczające i nie zawierają dostatecznie pewnych konkluzji. Wydaje się też, że ograniczanie się do czysto psychologicznych wyjaśnień fenomenu czytania ze zrozumieniem nie jest w pełni satysfakcjonujące. Gdybyśmy bowiem przy-

jęli, że proces czytania tekstu, to coś więcej, niż jedynie wyszukiwanie znaczeń zawartych w tekście, to należałoby rozszerzyć poszukiwania uwarunkowań tego procesu poza granice psychologii.

Współcześni teoretycy kultury, np. Umberto Eco, Jacąues Derrida i inni sądzą, że rozumienie tekstu dotyczy nie tylko jego językowej postaci, lecz obejmuje sw'Oim zasięgiem także zjawiska kultury z poziomu potocznego doświadczenia uczestnika życia społecznego. Ich zdaniem, teksty, w' szczególności zaś teksty wielopoziomowe znaczeniowo, poddane niepełnej interpretacji, odsłaniają przed czytelnikiem zaledwie jeden z wielu możliwych sposobów ich odczytania. Dotychczasowe eksponowanie badań nad rozumieniem tekstu, dokonywanych głównie na poziomie leksykalnym, wynika z przekonania autorów, że czytanie i interpretowanie tekstu jest procesem linearnym i jednokierunkowym, prowadzącym od stanu niewiedzy do pełnego zrozumienia tekstu.

Tymczasem, zarówno przedstawiciele hermeneutyki, jak też współczesnych odmian strukturali-zmu i poststrukturalizmu oraz dekonstrukcjoniści, ukazują wieloaspektowość procesów rozumienia, podkreślając ich nieskończoność i otwartość. Tekst bowiem stanowi punkt wyjścia dla jego wielu konkurencyjnych interpretacji. W związku z tym, w dalszych badaniach dotyczących fenomenu rozumienia tekstu należy rozważyć perspektywy wynikające z badań realizowanych w' zakresie innych niż psychologia dyscyplin nauki, takich jak filozofia, teoria literatury, krytyka literacka.

Maria Kliś