8812711626

19

O wartościowości architektury przemysłowej (i nie tylko...) □

2. Waloryzowanie od Deklaracji Amsterdamskiej do norm PN-EN

Zabytki giną i resztki ich, z pogromów i burz dziejowych ocalałe, ulegną niechybnej zagładzie, jeżeli natychmiast nie zostaną otoczone należytą opieką.

Otoczenie ich opieką prawa jest troską rządu, - od społeczeństwa zależeć będzie, czy ta opieka wyda pożądane skutki'³.

Przegląd konserwatorskich dokumentów doktrynalnych ostatniego ćwierćwiecza¹⁴ ujawnia kluczowe znaczenie jakie przypisywano wartościowaniu zasobów dziedzictwa kultury, coraz donośniej mówiąc o wartościach społecznych - różnych od kulturalnych, kończąc na wartościach niematerialnych, które niekiedy nazywano duchowymi.

Deklaracja Amsterdamska ICOMOS¹⁵ zwróciła uwagę na wartości w takich aspektach jak:

-    estetyczne i kulturowe wartości,

-    wartość kulturowe i użytkowe,

-    historyczne i architektoniczne wartości,

-    wartość dodana wzrostu popytu na atrakcyjne nieruchomości.

Paralelność przywoływanych wartości wieści „rozmycie” ich zbiom i niejako „zachodzenia na siebie” poprzez wspólne atrybuty. Natomiast stwierdzenie, iż „dziedzictwo architektoniczne Europy daje jej narodom świadomość wspólnej historii i wspólnej przyszłości” (przekład własny), w XXI w. zostanie nazwane wartością wspólnotową zarówno w aspekcie społecznym, gdy mowa o tożsamości, jak i w aspekcie politycznym np. „wymiaru europejskiego” - czego wyrazem jest Znak Dziedzictwa Europejskiego¹⁶. Procedura aplikacyjna tego Znaku wymaga rozpatrzenia m.in. wspólnych wartości, wartości dodanej, wartości demokratycznych i praw człowieka, wartości symbolicznej oraz wartości europejskiego symbolu.

Konwencja z Granady¹⁷ wykorzystuje pojęcie „jednostki urbanistycznej”, która posiada szczególną wartość historyczną, archeologiczną, artystyczną, naukową, społeczną lub techniczną. Jednakowoż dokładniej nie sprecyzowano owych wartości ani owej jednostki, zatem można domniemywać, iż owa jednostka urbanistyczna może zawierać składniki dziedzictwa techniki, a nawet sama w sobie być jego zasobem. Intencją Konwencji jest zobowiązanie państw sygnatariuszy do identyfikowania, dokumentowania, wprowadzenia systemu ochrony prawnej dziedzictwa architektonicznego oraz zapobiegania niszczeniu, rujnowaniu lub burzeniu dóbr podlegających ochronie. Polska przystąpiła do Konwencji w 2012 roku, czyli po 28 latach od jej ustanowienia. W międzyczasie problematyka dziedzictwa przemysłu, a w tym architektury przemysłowej nabrała nowych, a w XXI wieku zupełnie odmiennych wymiarów, obejmując rozległe obszary poprzemysłowe oraz wielkie populacje zamieszkujących je społeczności już postindustrialnych.

Karta Waszyngtońska¹⁸ tylko raz przywołuje słowo „wartość” jako „wartości tradycyjnych kultur miejskich”, natomiast częstokroć wspomina o reprezentacjach owych wartości, które można by nazwać

¹³    op. cit., poz. 1, s. 6.

¹⁴    Zob. op. cit., poz. 7.

¹⁵    The Declaration of Amsterdam, Congress on the European Architectural Heritage, 21-25 October 1975.

¹⁶    Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1194/2011/UE z dnia 16 listopada 2011 r. ustanawiająca działanie Unii Europejskiej na rzecz Znaku Dziedzictwa Europejskiego

<http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:303:0001:0009:PL:PDF>

¹⁷    Konwencja o ochronie dziedzictwa architektonicznego Europy, sporządzona w Grenadzie dnia 3 października 1985 r. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20120000210

¹⁸    Charter for the Conseration of Historie Towns and Urban Areas adopted by ICOMOS General Assembly in Washington, DC, October 1987.