9487209051

2Ą ♦ Czesław Kupisiewicz

W celu nadania tak sformułowanej definicji szkoły alternatywnej bardziej szczegółowego charakteru, niezbędne byłoby wskazanie konstytutywnych cech szkoły tradycyjnej, takich jak: autorytaryzm, addytywizm i uniformizm programowy, metodyczny schematyzm, przekazywanie uczniom gotowej wiedzy do zapamiętania, a następnie do reprodukcji itd., oraz ich antagonistycznych odpowiedników, charakteryzujących pracę szkoły alternatywnej, przykładowo: wdrażanie uczniów do samodzielnego myślenia i działania, łączenie teorii z praktyką itd. W miarę pełne rejestry tych cech zostały omówione w pierwszej części tego paragrafu.

Główne rodzaje szkoły alternatywnej oraz perspektywy rozwoju alternatywnych rozwiązań

oświatowych

Zgodnie ze sformułowaną wyżej definicją wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje szkoły alternatywnej: całkowicie (lub w pełni) alternatywną oraz częściowo alternatywną. W pierwszym przypadku wszystkie elementy składowe procesu kształcenia, tzn. nauczanie, uczenie się i uczenie (stwarzanie okazji do nauczania się czegoś), są w szkole alternatywnej realizowane inaczej, niż czyni to szkoła tradycyjna, a w drugim - tylko niektóre z tych elementów, najczęściej programy oraz metody pracy dydaktyczno-wychowawczej, mają alternatywny charakter.

W światowym piśmiennictwie pedagogicznym spotyka się, oprócz wskazanego wyżej, inne jeszcze podziały szkoły alternatywnej, a w konsekwencji również opisy innych rodzajów tych szkół¹⁶, o czym zresztą była już mowa w tym opracowaniu¹⁷. Nie rozwijając tutaj szerzej tej kwestii, skieruję uwagę na perspektywy rozwojowe szkoły alternatywnej. W cytowanej wyżej pracy¹⁸ czytamy, że różne były oczekiwania na temat zadań, jakie ta szkoła powinna spełniać, a także jej przyszłości. I tak, jedni chcieli ograniczyć te zadania do nauczania elementarnego, a inni objąć alternatywnym kształceniem również wyższe szczeble tego procesu. Jedni byli zdania, że szkoła alternatywna stanowi warunek sine qua non uzdrowienia tradycyjnej szkoły, że tylko ona może sprostać potrzebom edukacyjnym XXI wieku, podczas gdy inni nie pokładali w niej aż tak dalekosiężnych oczekiwań. Przyszłość pokaże, po czyjej stronie była racja.

16    Por. na przykład C. Kupisiewicz, Szkoła w XX wieku..., dz. cyt., s. 83 i nast.

17    Tamże.

18    Tamże.