9515745151

1. Znaczenie kapitału intelektualnego w zarządzaniu nowoczesnym przedsiębiorstwem

Menedżerowie zmagają się tu i teraz, by dostosować się do zmian w przesunięciu środka ciężkości ekonomicznej: w przejściu od zarządzania i mierzenia aktywówfizycznych ifinansowych, do kultywacji i uznania wiedzy jako najcenniejszego aktu kreacji wartości. Dotyczy to w równym stopniu Microsoftu, jak i małej kanadyjskiej firmy szyjącej berety na maszynach zakupionych przez pradziadka - właściciela w roku 1919. Zapytajcie menedżera jakiegokolwiek przedsiębiorstwa, jaki odsetek całkowitej wartości przypisałby aktywom niematerialnym - wszystkiemu od indywidualnych umiejętności i know-how, po systemy informatyczne, wzory i znaki handlowe oraz relacje z dostawcami i klientami - uzyskacie tę samą odpowiedź: ponad 80%. Poproście ich następnie o rozważenie wskaźnika wartości ujmowanej w rachunkowości jako „wartość firmy "(goodwill), w stosunku do wartości aktywów wpisanych do bilansu; doznacie szoku¹.

1.1. Identyfikacja pojęcia, podstawowe definicje, stówa kluczowe

Burzliwe zmiany zachodzące w otoczeniu współczesnych przedsiębiorstw prowadzą w naturalny sposób do ewolucji poglądów na temat głównych czynników sukcesu, niezależnie od tego jak ten sukces jest definiowany. Jedno z najważniejszych zagadnień w tym kontekście dotyczy sposobów budowania trwałej przewagi konkurencyjnej, szczególnie w sytuacji kiedy coraz częściej trzeba konkurować nie tylko o rynki już istniejące, ale o te, które jeszcze się nie ukształtowały, o rynki na których produkty i usługi nie są w pełni znane, a oczekiwania klientów zbadane. Przewidywane różnice między konkurowaniem na rynkach teraźniejszych i przyszłych skłaniają firmy do stosowania bardziej wyrafinowanych strategii i metod zarządzania, a także posiadania odpowiednich oraz unikatowych umiejętności i kompetencji. Proces globalizacji, postęp technologiczny, szybki przepływ informacji itd. sprawiają, iż firmy konkurencyjne są często do siebie podobne w zakresie wykorzystywanych zasobów, współpracy z dostawcami, sposobów oddziaływania na klientów itd. Okazuje się, że tradycyjne źródła sukcesu tj. produkt, proces technologiczny, dostęp do zasobów finansowych tracą na popularności na rzecz niematerialnych zasobów przedsiębiorstwa², które stają się decydującymi z punktu widzenia konkurencyjności. Takie tendencje nie oznaczają oczywiście zaniku, czy też zmniejszenia znaczenia zasobów materialnych możliwości w zarządzaniu przedsiębiorstwem, ale są odpowiedzią na wyczerpujące się ich efektywne wykorzystywanie. I tak, wraz z upowszechnianiem i upodabnianiem się czynników wytwórczych, rośnie znaczenie indywidualności i niepowtarzalności, których poszukuje się w zasobach niematerialnych. Charakteryzuje je trudność w powielaniu i naśladowaniu, są „niewidoczne”, niewymierne, a efekt ich inwestowania jest długookresowy. Dodatkowo zyskują na wartości, jeśli są właściwie wykorzystywane, nie wyczerpują się, są elastyczne i dynamiczne.

Zasoby niematerialne w przedsiębiorstwie były zawsze. Wiele koncepcji zarządzania dostrzegało i dostrzega wiedzę, umiejętności pracowników, relacje społeczne, wizerunek firmy, znak handlowy,

1

   Pisał P. LaBarre w artykule The Rush on Knowledge opublikowanym w tygodniku „Industry Week”; zob. Edvins-son L., Malone M.S., Kapitał intelektualny. Poznaj prawdziwą wartość swego przedsiębiorstwa odnajdując jego ukryte korzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 11.

2

   Zasoby niematerialne bywają zamiennie nazywane aktywami niematerialnymi, aktywami intelektualnymi, zasobami intelektualnymi.