DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA
Gospodarka lipidowa
Dr Małgorzata Wróblewska
materiały dla III R WL AMG
Klasy lipoprotein osocza
CHM VLDL IDL LDL HDL
zakres stężeń -* 39-114 12-46 223-337 281-394
[mg/dl]
gęstość <0,95 0,95-1,006 1,006-1,019 1,019-1,063 1,063-1,21
[g/ml]
10-100 5-10 2-3 0,17- 0,35
masa molowa x106 40-100
lipidy 98 92 82 80 55
[% suchej masy]
cholesterol 519 28 45 20
triglicerydy 87 55 29 10 4
fosfolipidy 618 24 23 29
białko 2 8 18 20 45
[% suchej masy]
Rozdzielanie lipoprotein metodÄ…
elektroforezy
start
²-lipoproteiny (LDL)
pre- ²-lipoproteiny (VLDL)
LDL VLDL HDL
Ä…-lipoproteiny (HDL)
kierunek rozdzia
Å‚
u
Udział frakcji lipoprotein w transporcie
lipidów osocza
100
80
60
CHC
[%]
TG
40
20
0
VLDL LDL HDL
Charakterystyka apolipoprotein
masa zakres stężeń
białko molowa [mg/dl] funkcja
A-I 28 016 80-160 aktywacja LCAT, budowa HDL, transport
powrotny cholesterolu
A-II 17 414 20-55 ? aktywacja lipazy wÄ…trobowej
A-IV 46 000 20? aktywacja LCAT, transport powrotny
cholesterolu?
B-48 264 000 0-2 sekrecja chylomikronów
B-100 512 000 60-160 sekrecja VLDL, strukturalne białko LDL,
receptorowy katabolizm LDL
C-I 6 600 3-11 ?
C-II 8 850 1-7 aktywacja lipazy lipoproteinowej
C-III 8 800 3-23 inhibicja wątrobowego wychwytu chylomikronów i
VLDL?
E 34 100 2-6 wÄ…trobowy klirens czÄ…stek resztkowych
chylomikronów i IDL
Estryfikacja cholesterolu w osoczu
Acylotransferaza lecytyna -cholesterol
(LCAT)
lecytyna + CHW lizolecytyna + CHE
Enzym wÄ…trobowy wydzielany do krwi
Estry cholesterolu w osoczu: 75% całkowitego cholesterolu
osocza
Białko transportujące estry cholesterolu w
osoczu - CETP
CETP
TG
LCAT
VLDL
CHE
HDL
HDL
CHE
SR-BI
CHE
LDL
C
E
T
P
Lipazy lipoproteinowe
TG WKT + glicerol
fosfolipidy lizofosfolipidy + WKT
Enzymy zlokalizowane w śródbłonku naczyń włosowatych
Lipaza lipoproteinowa Lipaza wÄ…trobowa
hydroliza triglicerydów hydroliza fosfolipidów
hydroliza triglicerydów
aktywator - apo C-II -
tkanka tłuszczowa, mięśniowa, wątroba
płucna
chylomikrony, VLDL HDL, VLDL, LDL,
chylomikrony
Receptory lipoprotein
RECEPTOR WI
ZANE LIGANDY
LIPOPROTEINY
receptory B/E IDL, LDL Apo B-100, Apo E
(receptory LDL)
receptory apo E remnanty Apo E, lipaza
chylomikronów i VLDL lipoproteinowa
(receptory remnantów
chylomikronów)
receptory HDL HDL Apo A-I
receptory  Scavenger oksydowane LDL układ ładunków
Katabolizm chylomikronów
CHA
ONKA
JELITO
KREW
apo AI
apo B-48
chylomikrony
apo C-II
Lipaza lipoproteinowa
apo E
TG = WKT + Glicerol
czÄ…stki resztkowe
RECEPTOR apo E
W
TROBA
Przemiany VLDL
synteza WKT
synteza apo -100
TG
IDL
LDL
VLDL R-B/E
apo AI
apo C-II
LCAT
Lipaza lipoproteinowa
TG = WKT + Glicerol
R
-
B
/E
R
-
a
p
o
E
Katabolizm LDL
CHE
LDL
receptory B/E
ACAT
NCEH
CHW
ACEH
CHW
CHE CHW
HDL
reduktaza
HMG-CoA
Acetylo-CoA
KOMÓRKA
KREW
Receptory MSR - a miażdżyca
Komórka piankowata
CHE
LDL
receptory B/E
ACAT NCEH
ACEH
CHW CHW
CHE
HDL
Reduktaza HMG-CoA
Acetylo-CoA
Scavenger (MSR)
Receptory 
OX-LDL
Metabolizm HDL
SR-BI
Apo A-I
FL, CHW
HDL
LCAT
HDL
Prekursorowe HDL
FL, CH W
ć
Å‚
ó
ż
C
H
E
E
1
H
-A
C
W
ABC
L
T
A
C
L
P
T
E
C
Badania laboratoryjne
Próbka: osocze (EDTA), surowica. Przechowywanie: 4° C do 4 dni
Test zimnej flotacji:chylomikrony czy VLDL?
Chylomikrony
VLDL
Podstawowe badania
Całkowity cholesterol:na czczo/ nie na czczo
Trigliceridy: na czczo
Ocena ilościowa lipoprotein - poprzez
stężenie cholesterolu
HDL cholesterol - pomiar  bezpośredni
LDL cholesterol - wartość wyliczana (formuła Friedewalda)
LDL CH = CH - HDL CH - TG/5 [mg/dl]
lub
LDL CH = CH - HDL CH - TG/2,2 [mmol/l]
TG< 350 mg/dl, brak chylomikronów - na czczo!
LDL cholesterol -pomiar  bezpośredni
Profil lipidowy:
CH, TG, HDL CH, LDL CH (wyliczany) - tylko na czczo
Klasyfikacja hiperlipidemii wg Friedricksona (WHO)
Typ I: Chylomikrony!!!
Typ II a: LDL!!!
Typ II b: LDL! VLDL!
Typ III: IDL!!! (szerokie pasmo ²)
Typ IV: VLDL!!!
Typ V: chylomikrony!! VLDL!!
Hiperchylomikronemia na czczo
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ I
Częstość  1/10.000 (postać homozygotyczna).
Chylomikrony w osoczu pobranym na czczo.
Tg Ä™!Ä™!Ä™! (> 10.000 mg/dl), Ch Ä™!Ä™! , ChC/Tg d" 0,1
Przyczyna - brak aktywności lipazy lipoproteinowej lub
deficyt apolipoproteiny C-II.
Objawy kliniczne: rozsiane zmiany ksantomatyczne,
zmiany w siatkówce oka (lipemia retinalis),
hepatosplenomegalia, ostre, napadowe bóle brzucha
(rozciÄ…ganie torebki wÄ…trobowej). NawracajÄ…ce
zapalenia trzustki.
Hipercholesterolemia rodzinna
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ IIa
Częstość 1/500  heterozygoty, 1/1000000 
homozygoty (zaburzenie autosomalne, dominujÄ…ce).
Ch Ä™!Ä™! (u heterozygot do 600 mg/dl, u homozygot
do 1000 mg/dl).
Przyczyna: defekt receptorów dla LDL - obniżenie
wewnątrzkomórkowego katabolizmu LDL i
podwyższenie stężenia frakcji LDL w osoczu.
Objawy kliniczne: zmiany ksantomatyczne (druga
dekada życia).
Rodzinny defekt apo B
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ IIa
Częstość:~1/500, 1:700 (heterozygoty,
dziedzicznie autosomalne, dominujÄ…ce).
Ch ę! (średnio 270 mg/dl).
Przyczyna: mutacja w genie apolipoproteiny B
(3-5% prawidłowej aktywności wiązania LDL z
receptorami).
Rodzinna hiperlipidemia złożona
Fenotyp: hiperliporoteinemia typ IIb
Częstość: 1/200 (dziedziczenie autosomalne,
dominujÄ…ce).
ChC Ä™! (od 200 d0 300 mg/dl), Tg Ä™! (od 200
do 500 mg/dl).
Przyczyna: nadprodukcja apolipoproteiny B ?
Hiperlipoproteinemia frakcji pośrednich
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ III
Częstość: 1:5000.
Ch Ä™!Ä™! (300-460 mg/dl), Tg Ä™!Ä™! (do 1000
mg/dl), ChC/Tg H"1, HDL “!. Podwyższona
ilość frakcji pośrednich - w elektroforezie
"szeroki prążek beta".
Przyczyna: obecność izoformy E2
apolipoproteiny E.
Objawy kliniczne: zmiany ksantomatyczne.
Hipertriglicerydemia rodzinna
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ IV
Częstość: 1:350, 1:500 (dziedziczenie niejasne).
Tg Ä™!Ä™! (do 1000 mg/dl), HDL “!.
Patogeneza: niewyjaśniona (pierwotny defekt
metaboliczny - oporność komórkowa na insulinę?)
Hipertriglicerydemia rodzinna
Fenotyp: hiperlipoproteinemia typ V
6,5% wszystkich hiperlipidemii. (dziedziczenie
autosomalne, dominujÄ…ce?)
TG Ä™!Ä™!Ä™! (do 7000 mg/dl), ChÄ™!Ä™! (do 1500
mg/dl); (chylomikronemia i VLDLÄ™!)
Przyczyna: nieznana.
Objawy kliniczne analogiczne jak w typie I.
Wtórne hiperlipidemie
OKOLICZNOÅšCI HDL LDL TG BEZPOÅšREDNIA
PRZYCZYNA
otyłość N insulinooporność,
“! Ä™!
nadprodukcja TG w wÄ…trobie
alkoholizm N nadprodukcja TG w wÄ…trobie
Ä™! Ä™!
cukrzyca insulinooporność,
N/ “! N/Ä™! Ä™!Ä™!
nadprodukcja TG w wÄ…trobie
niedoczyność N zahamowanie funkcji
Ä™!Ä™! N/ Ä™!
tarczycy receptora LDL
zespół nerczycowy nadprodukcja apo B-100 w
“! Ä™!Ä™! Ä™!Ä™!
wÄ…trobie
przewlekła obniżona aktywność lipazy
“! N/Ä™! Ä™!
niewydolność nerek lipoproteinowej
ciąża podwyższony poziom
Ä™! N/Ä™! Ä™!
estrogenów
Wtórne hypolipidemie
CH LDL “!“!, TG “!“!, CH HDL “!“!
nadczynność tarczycy
niedożywienie
niewydolność wątroby
nowotwory
Lipidowe czynniki ryzyka miażdżycy
Stężenie cholesterolu całkowitego > 200 mg/dl (>5,2 mmol/l).
Stężenie cholesterolu LDL > 130 mg/dl (>3,5 mmol/l).
Stężenie cholesterolu HDL < 40 mg/dl (<0,9 mmol/l).
Proporcja cholesterolu całkowitego do cholesterolu HDL > 4,0.
Stężenie triglicerydów 150-400 mg/dl (1,7-4,5 mmol/l)
Stężenie Lp(a) > 30 mg/dl.
Poziom cholesterolu całkowitego [mg/dl]
< 200 Pożądany
200-239 Graniczny
> 240 Wysoki
Poziom triglicerydów całkowitych [mg/dl]
< 150 Normalny
150-199 Graniczny
200-499 Wysoki
> 500 Bardzo wysoki
Poziom LDL-cholesterolu [mg/dl]
< 100 Optymalny
100-129 Bliski optymalnego
130-159 Graniczny
160-189 Wysoki
> 190 Bardzo wysoki
Poziom HDL-cholesterolu [mg/dl]
< 40 Niski
> 60 Wysoki (ujemny czynnik ryzyka)
50% populacji ma hiperlipidemiÄ™
pożądany wysoki
pożądany wysoki
cholesterol [mmol/l]
cholesterol LDL [mmol/l]
normalny wysoki
niski
wysoki
cholesterol HDL [mmol/l] triglicerydy [mmol/l]