9621686784

Akcent w języku polskim. 35

głoskami niezgłoskotwórczemi bywają nietylko spółgłoski, lecz także samogłoski, np. samogłoska [u] w wyrazach au-tor, au-to-mo-bil.

Brzmienie niezgłoskotwórczego [u] ma często w wymowie polskiej spółgłoska [ł]; np. ład, głowa, chwała wymawia się często, jak [uad], [guova], [y.iaua] (ob. § 19 uwagę).

VII. AKCENT W JĘZYKU POLSKIM.

a) Uwaga ogólna.

§ 25. Akcentem, w najogólniejszem tego wyrazu znaczeniu, nazywamy wyróżnienie jednej jakiejś jednostki fonetycznej z pomiędzy innych podobnych jednostek fonetycznych. Zależnie od tego, czem jest ta jednostka fonetyczna, którą wyróżniamy, jak również od tego, gdzie ją wyróżniamy, akcent może być zdaniowy, wyrazowy lub zgłoskowy. Akcent zdaniowy wyróżnia wyraz z pomiędzy innych wyrazów w zdaniu lub wogóle wypowiedzeniu, np. czy to jty? ach, to {ty!¹). Akcent wyrazowy wyróżnia jedną zgłoskę z pomiędzy innych zgłosek w wyrazie, np. jchata, cha\łupa, Jcamie\nica. Akcentem zgłoskowym nazywamy wyróżnienie jednej cząstki zgłoski z pomiędzy innych składowych jej cząstek.

To wyróżnianie jednostek fonetycznych może się odbywać albo przez podnoszenie tonu, albo przez wzmacnianie siły wydechu. Zależnie od tego rozróżniamy akcent toniczny, zwany inaczej muzykalnym lub chromatycznym, i akcent wydechowy, czyli ekspiracyj ny, zwany inaczej akcentem dynamicznym albo wprost przyciskiem.

W języku polskim akcent wyrazowy jest przyciskiem: my jedną zgłoskę wyrazu wyróżniamy z pomiędzy innych jego zgłosek przez wzmacnianie natężenia głosu; zgłoska akcentowana jest w^rskutek tego mocniejsza od nieakcentowmnych, np. woda, wo\dnisty, nawo\dniony. Są jednak języki, w* których zgłoska akcentowana wyróżnia się nietylko mocniejszem natężeniem,

^ł) Kreska przed wyrazem lub zgłoską oznacza, że wyraz ten bądź

zgłoska sa akcentowane.

%