9621686787

36 Akcent w języku polskim.

lecz także, a nawet przedewszystkiem wyższem podniesieniem tonu. Taki muzykalny akcent wyrazowy ma, naprzykład, język litewski i serbsko-chorwacki; akcent taki posiadał również język starogrecki, stąd też gramatycy greccy nazywali go pro-zodją (Tcpoacpota) t. j. przyśpiewkiem, a Rzymianie przetłumaczyli dosłownie ten termin na swój accentus = ad-cantus (od cano = śpiewam), choć właściwości języka łacińskiego wcale do tego ich nie upoważniały. Polska terminologja gramatyczna przejęła nazwę łacińską, choć nazwa ta w zastosowaniu do języka polskiego tak samo jest niewłaściwa, jak była nieodpowiednia względem wydechowego przycisku łacińskiego, któremu raczej należałaby się nazwa ictus.

. Akcent zdaniowy miewa w języku polskim zabarwienie muzykalne, które szczególnie się ujawnia w zdaniach pytających i wykrzyknikowych. Tutaj wyrazy, tworzące podstawę zapytania lub stanowiące główną wagę uczucia, wiążącego się ze zdaniem wykrzyknikowem, wyróżniamy zapomocą odmiennej intonacji, polegającej na podnoszeniu lub spadaniu głosu, np. czy to ona? — to ona! w wykrzyku radości lub to ona — w wyrazie rozczarowania.

Z tonicznym akcentem zdaniowym, jako jego wtórne następstwo, łączy się także toniczny akcent wyrazowy, a w akcentowanych tonicznie wyrazach jednozgłoskowych także akcent zgłoskowy. Tak, naprzykład, w zapytaniu czy to ona ? w wyrazie ona ostatnia zgłoska bywa wymawiana znacznie wyżej, niż pierwsza, a w pytaniu czy to on? wyraz on ma wyraźny toniczny akcent zgłoskowy, uwidoczniający się w wyróżnieniu pod względem wysokości końcowej cząstki samogłoski o: stosunek tej cząstki do reszty samogłoski jest mniej więcej taki sam, jaki w poprzednim przykładzie zachodzi między zgłoską ostatnią a pierwszą wyrazu o?ia. Toniczny akcent zgłoskowy tworzy t. zw. intonację. Intonacja nie występuje w języku polskim, jako indywidualna własność głosek, składających się na wyrazy, lecz rozwija się na podłożu tonicznego akcentu zdaniowego, a w związku z nim przybierać może różne odmiany,