9621686933

80 Spółgłoski w polskim systemie ionologicznym.

ne przez świadomość językową, niż połączenia fonematu samogłoski czystej z fonematem samogłoski nosowej.

O tej różności świadczy również różność wymian, jakim ulegają oba gatunki omawianych fonematów: fonematy samogłosek nosowych pojawiają się zawsze tylko przed fonematami spółgłosek, a połączenia fonematu samogłoski czystej z fonematem spółgłoski nosowej występują zarówno przed fonematami spółgłosko-wemi, jak i samogłoskowemi, np. [stroi>k'i] = strąki // [stronk] = strąk, ale warsz. [postronki], krak. [postronki] = postrąki // [postronek] = postronek, [palonki] = pałąki // [pałonk] = patyk, ale warsz. [p'onk'i], krak [p'oi>k'i]    pionkiI j[p'onek]— pionek, [ren-

ka] =ręka/l[ronk] =rąk, ale warsz. [pańenka], krak. [pańenka] = panienka // [pańenek] = panienek, [łonka] — łąka // [łonk] = łąk, ale warsz. [płonka] krak. [płonka] = płonka // [płonek] —pionek.

Wszystkie tego rodzaju fakty świadczą, że system fono-logiczny polskiego języka wykształconego odróżnia wyraźnie fonematy samogłosek nosowych od połączenia fonematu samogłoski czystej z fonematem spółgłoski nosowej.

b) Spółgłoski w polskim systemie fonologlcznym.

§ 46. Spółgłoskowy system fonologiczny opiera się w polskim języku literackim na dwóch podstawowych współodpo-wiedniościach. Jedna z nich dotyczy przedstawień dźwięczności bądź bezdźwięczności fonematu spółgłoskowego, druga się odnosi do przedstawienia względnej wysokości tonu, czyli t. zw. miękkości bądź twardości fonematu spółgłoskowego. Odpowiednikiem fonetycznym (artykulacyjnym) pierwszej z tych współ-odpowiedniości jest zsunięty bądź rozsunięty układ wiązadeł głosowych, a drugiej współodpowiedniości odpowiada fonetycznie obecność bądź brak ubocznej artykulacji środka jęzj^rka kh podniebieniu. W wyniku przeciwstawności takich fonematów, jak b — p, v — f, d — t, z — .9... rozwija się w świadomości językowej poczucie różnicy przedstawieniowej, dotyczącej dźwięczności bądź bezdźwięczności, a przeciw^rstawność fonematów p'—p,