9621686954

Układ zgłosek w wyrazie. 87

e) Układ zgłosek w wyrazie.

§ 49. Układ zgłosek w wyrazie zależy od icli ustosunkowania ilościowego i jakościowego.

O ile chodzi o ustosunkowanie ilościowe, to pod tym względem rozpiętość możliwości języka polskiego, jest bardzo rozległa. Wyrazy polskie mogą mieć jedną, dwie, trzy, cztery, pięć i więcej zgłosek. Bardzo ważny dla charakteru fonologicznego każdego języka jest procentowy stosunek wyrazów jedno- do dwu- i wielozgłoskowych. Otóż ten stosunek w języku polskim jest tak, jak w języku czeskim ^l) mniej więcej dwa i pół raza mniejszy, niż, naprzykład, w języku angielskim lub francuskim. Język polski ma charakter języka o wybitnej przewadze wyrazów dwu- i wielozgłoskowych.

Wyrazy jednozgłoskowe występują w zdaniach i wypowiedzeniach polskich znacznie rzadziej, niż się to zdarza w języku angielskim i francuskim, a zdania tego rodzaju, co Mickiewiczowskie daj mi rząd dusz! z samemi tylko wyrazami jedno-zgłoskowemi należą w polszczyźnie do zupełnych wyjątków.

Pod względem jakościowym układ zgłosek w wyrazie zależy od dwóch fonologicznych właściwości zgłosek polskich. Zgłoski polskie, po pierwsze, mają właściwą sobie budowę fono-logiczną, zależną od składu i układu tworzących je fonematów, i po drugie, są mocne bądź słabe. Jedną z ważniejszych właściwości, odnoszących się do budowy (struktury) fonologicznej zgłosek, jest to, że jedne są otwarte, inne—zamknięte.

Otwartą jest, jak wiadomo, zgłoska, zakończona samogłoską; zamkniętą jest zgłoska, kończąca się spółgłoską. Ilość wyrazów polskich z ostatnią zgłoską otwartą jest mniej więcej taka sama, jak ilość wyrazów, zakończonych zgłoską zamkniętą. Natomiast w środku wyrazów przeważają zgłoski otwarte. W razie zbiegu dwóch lub więcej fonematów spółgłoskowych wszystkie po większej części poczucie językowe odnosi do po-

^J) Ob. V. Mathesius, La structure phonologiąue du lexique du tcheąue moderne. Travaux du Cercie Linguistiąue de Prague 1, (57 nst. Praga 1929.