9574066075

SKORUPA ZIEMI. i 3

od wulkanu, ale najczęściej stercza, ze szerokiego krateru na podobieństwo bańki, bochna, czy tez kopuły.

Wulkaniczne pokłady częstokroć pokrywają znaczne okolice: wprawdzie jeden wulkan, choćby największy, nie może dostarczyć materyału na pokrycie setek mil kwadratowych, ale natomiast wulkaniczne okolice posiadają więcej kraterów. Połączona działalność wielu wulkanów okryła Kampanię rzymską i neapolitańską wulkanicznymi utworami. Grunt większej części Islandyi albo francuskiej Auyergne składa się ze skał wybuchowych, ale w Islandyi liczą około siedmdziesięciu wulkanów, z których kilka jest czynnych, Auyergne zaś jest usiana wulkanicznymi stożkami. Największe jednak nagromadzenie wybuchowych skał na jednem miejscu widzimy w Dekhanie. Tam zajmują one tysiące kwadratowych mil powierzchni.

Wedle składniczych części i ugrupowania minerałów rozróżniamy wiele gatunków wybuchowych skał, ale najważniejszą jest bezsprzecznie granit. Dziś nie ulega wątpliwości, że granit jest wybuchową skałą. Znajduje się on i w^r nowszych formacyach, ale przeważna część granitowych skał pochodzi z dawnych geologicznych formacyj, a właściwie z najstarszej azoicznej I Zapewne wybuchowa działalność była wówczas o wiele silniejszą. J e ż eli z a ś ziemia jest zwolna s ty gn ą c ą kulą , to o c zy wi s t ą jest rzeczą, że w⁷ dawnych geologicznych epokach, gdy średnia t e nip e r a tur a. był a wy ższą, a grubość o stygł ej sk o rupy m ni ej -sza, wszelkie wulkaniczne objawy musiały być o wiele potężniejsze, niż za dni dzisiejszych. Z drugiej strony mogły się one odbywać w sposób wielce odmienny od tych procesów, na które patrzymy obecnie. Inaczej objaśnienie pochodzenia ogromnych mas granitu, zalegających u podstawy pokładów lub wśród samych warstw i to we wszystkich częściach świata, staje się bardzo trudnem , jeżeli nie zgoła niemożliwem. U nas granit

znajduje się na Podolu, gdzie tworzy potężną ławicę, pojawia-«

jącą się w korytach rzek Bohu i Dniestru. Na tym ostatnim dopiero w^t okolicach Mohylewa i Jampola. Karpaty nie posia-

tj. tej, która nie zawiera śladów życia.