9574066076

64 SKORUPA ZIEMI.

dają wybuchowych skal na polskim stoku. Tylko w Tatrach

sterczą potężne granitowe masy.

Pominiemy wiele interesujących i ważnych pokładów, a przejdziemy do niektórych wytworów życia roślinnego i zwie

rzęcego , które przedstawiają specyalne korzyści dla ludzkiego dobrobytu. Mamy tu na myśli najpierw czar no ziem, a potem węgiel i naftę.

Humus znajduje się prawie wszędzie, gdzie klimat nie jest zbyt suchym, ale rzadko gdzie tworzy tak rozległe, grube i jednostajne warstwy, jak czarnoziemy we wschodniej Galicy i, na Podolu, Ukrainie i wielu guberniach południowej Rosyi. Spotykamy czaraoziem również w Stanach Zjednoczonych, na pre-ryach Mississipi i w południowej Syberyi. Należy przypuszczać, że na utworzenie tak rozległych i jednostajnych pokładów^ zło-rzyły się specyalne okoliczności. Kraje czarnoziemne mają swój odrębny charakter. Musiały tam istnieć niegdyś gaje liściastych drzew i trawiaste stepy; rozłożone liście tych drzew i roślin gromadziły powoli materyał czarnoziemu. Z drugiej strony erozya wodna była tu prawdopodobnie słaba, bo kraje czarnoziemne są równe, a przytem, wskutek stepowego suchego klimatu, niezbyt silnie zroszone przez rzeki, a jezior prawie wcale nie posiadają.

Węgiel kamienny składa się ze szczątków roślin. Włókna drzewne, gnijące bez dostępu powietrza, tracą tlen i wodór, a zatrzymują węgiel. Im dłużej trwa ten proces, tern większy stosunkowo procent czystego węgla pozostaje w szczątkach. Jednocześnie atoli zatraca się coraz więcej pierwotna budowa włókien i komórek. Że w^ręgiel kamienny pochodzi od roślin i to wielkich drzewiastych, o tern wątpić nie można. Nietylko możemy pod mikroskopem rozróżnić komórki i włókna, ale

j

nawet znajdujemy odciski liści, ślady owoców i ziarn, wreszcie całe zwęglone pnie. Dzięki tym szczątkom, flora epoki, w której utworzył się węgiel kamienny, jest nam bardzo dobrze

znana.

Pozostaje więc tylko kwestya, w jaki sposób gnijące szczątki roślinne dostały się w takie warunki, że były od przy-