984501885

zarówno literaturoznawców reprezentujących krąg kultury europejskiej, jak i judaistów oraz biblistów przybliżających literackie aspekty semickiego kręgu kulturowego.

Apokryficzność - pogranicze kultur

Termin apokryf pochodzi z języka greckiego: apokryto tłumaczony jako 'ukryty, schowany tajemniczy niezrozumiały’'*⁸. Do apokryfów zaliczamy utwory pochodzące z różnych środowisk i tradycji, reprezentujące rozmaite tradycje teologiczne, ascetyczne, etyczne, pisane w wielu językach⁶⁹.

Marek Starowieyski stwierdza, iż nie można apokryfu uznać za gatunek literacki, gdyż „określeniem tym obejmujemy bardzo różnorodne gatunki: opowiadanie, mowy, objawienia, w ramach których istnieje również zróżnicowanie, gdyż wewnątrz apokryfu mogą występować opowiadanie, homilie, fragment poetycki itp.”⁷⁰

Apokryficzność jest zjawiskiem znanym już w literaturze judaistycznej czasów starotestamentalnych i literaturze starożytności chrześcijańskiej⁷¹. Przez pierwszych pięć wieków po Chrystusie powstawały tzw. apokryfy właściwe tzn. te, które brano pod uwagę, ustalając kanon Ksiąg Świętych⁷². Do sposobu ich tworzenia nawiązuje piśmiennictwo średniowieczne, podejmując wybrane wątki biblijne i rozbudowując je w dowolny sposób.

⁶⁸    M. Adamczyk, Apokryf, [w:] Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok), red. T. Michałowska, Wrocław ... 1990, s. 43.

⁶⁹    M. Starowieyski, Barwny świat apokryfów, Poznarf 1998, s. 8.

⁷⁰    Tamże, s. 27.

⁷¹    Zob. M.Adamczyk, Wstęp, [w:] Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W.R. Rzepka, W. Wydra, Warszawa-Poznań 1996, s. 29.

¹¹ Dekret papieża Gelazego De libris recipirendis et non recipirendis, wydany w latach dziewięćdziesiątych V wieku, dotyczy ksiąg, które Kościół uznał za kanoniczne i nickanonieznc. 10 wieków później Sobór Florencki (1441) dokładnie wyliczył zbiór ksiąg natchnionych, co powtórzył Sobór Trydencki, wydając De-cretum de canonicis Scripturius. Zob. M. A d a m c z y k, Biblijno-apokryficzne narracje w literaturze staropolskiej do końca XVI wieku, Poznari 1980, s. 39.

261